Twintig minuten

20

Elke twintig minuten sterft er ergens ter wereld een dier- of plantensoort uit. Sinds 1800 zijn bijvoorbeeld meer dan honderd vogelsoorten verdwenen. Wetenschappers spreken van de grootste extinctiegolf sinds het uitsterven van de dinosaurussen 65 miljoen jaar geleden.
‘Dat soorten uitsterven en vervangen worden door andere, is de normaalste zaak van de wereld. De laatste decennia verdwijnen dierensoorten echter aan een steeds hoger tempo’, zegt professor Luc Lens van de vakgroep Biologie aan de Universiteit Gent. ‘Je kan gerust spreken van een biodiversiteitscrisis. Niet enkel vogelsoorten sterven uit, sommige diersoorten verdwijnen zelfs nog vóór ze door de mens beschreven zijn. Maar vogels zijn nu eenmaal populairder dan pakweg naaktslakken en dus is de kennis over vogels veel uitgebreider.’
Vooral in de tropische regenwouden van Afrika, Zuid-Amerika en Zuidoost Azië zijn heel wat dier- en plantensoorten met uitsterven bedreigd. Lens: ‘Grote stukken woud worden platgebrand om plaats te maken voor landbouwgrond of ze worden gekapt voor het hardhout. Hierdoor vallen grote, aaneengesloten stukken bos uiteen in kleine, geïsoleerde fragmentjes. Het microklimaat, de lichtinval en luchtvochtigheid in die stukjes woud veranderen, wat een weerslag heeft op de ondergroei en de levensvormen van het tropisch regenwoud.’ Volgens Lens is de situatie problematisch. ‘Niet enkel vanuit ethisch standpunt vormt de biodiversiteitscrisis een probleem. Het verdwijnen van soorten heeft een invloed op het hele voedselweb en op alle relaties die het ecologisch systeem in evenwicht houden.’

DRIE UITDAGINGEN VOOR DE TOEKOMST

volgens Peter De Smet, waarnemend directeur van Greenpeace Belgium

1. klimaatverandering

‘In tegenstelling tot de Verenigde Staten, de grootste vervuiler ter wereld, hebben de andere geïndustrialiseerde landen zich ertoe verbonden hun CO2-uitstoot te verminderen.
Volgens het Kyoto-protocol moet België tegen 2012 7,5 procent minder broeikasgassen dan in 1990 produceren. Dat is volgens Greenpeace nog te weinig. Om de CO2-concentratie te stabiliseren, is een vermindering van zestig tot tachtig procent nodig. België moet ook het gebruik van hernieuwbare energiebronnen stimuleren.’

2. bedreigde oerbossen

‘Bosbouwbedrijven vernielen in Amazonië, Afrika, Azië en zelfs in Europa ongelooflijke reservoirs aan biodiversiteit. Veel bossen worden illegaal gekapt. Het hout komt op westerse markten terecht. Er moet dringend een einde komen aan de illegale exploitatie van deze bossen, anders zullen sommige prachtige diersoorten zoals gorilla’s of orang-oetans in de toekomst verdwijnen.’

3. geloosde gifstoffen

‘Achttien jaar na de chemische ramp in het Indiase Bhopal, die intussen al 20.000 mensenlevens heeft geëist, is het fabrieksterrein van Union Carbide nog altijd niet gesaneerd. Dow Chemical, de overnemer van Union Carbide, laat giftige stoffen rondslingeren die een groot risico inhouden voor de volksgezondheid. Vruchtbaarheidsproblemen, kanker, longaandoeningen, lever- en nierletsels bedreigen de bevolking van Bhopal. Dow Chemical moet dringend zijn verantwoordelijkheid opnemen en de site saneren. Daarnaast moet de industrie moeilijk afbreekbare gifstoffen, zoals PCB, vervangen door meer milieuvriendelijke alternatieven.’

CITAAT

‘De vraag is waarin de samenleving haar energie wil stoppen. Als we ruimtetuigen kunnen maken die op schone brandstof vliegen, kan dat voor auto’s ook. Als we koper en andere metalen uit de grond kunnen halen, kunnen we ook vuilnisbelten en leegstaande gebouwen gaan “ontginnen”. En als we toeristen voor malaria kunnen behoeden, kunnen we dat ook bij mensen die dagelijks risico lopen.’

Christophe Flavin, voorzitter van WorldWatch, in het State of the World 2003-rapport

De wraak van de killerwal

‘Kamkwallen, afkomstig van de Amerikaanse Oostkust, richten een ware ravage aan in de Kaspische Zee. De diertjes brengen er het inkomen van duizenden vissers en het voortbestaan van honderdduizenden zeerobben in gevaar’, zegt professor Henri Dumont van de vakgroep Biologie aan de Universiteit Gent.
De kwallen kwamen als verstekelingen mee met vrachtschepen. In lege vrachtschepen wordt immers zeewater gepompt om ze te stabiliseren. Heel wat planten en dieren belanden via dat ballastwater in een nieuwe omgeving. Dumont: ‘Sommige indringers krijgen in hun nieuwe thuis af te rekenen met natuurlijke vijanden en zullen niet lang overleven. Andere soorten gedragen er zich echter als seriemoordenaars en richten een ecologische ravage aan, die zware economische gevolgen kan hebben. Elke maand vindt ergens ter wereld zo een catastrofe plaats.’
Nadat de kamkwal Mnemiopsis omstreeks 1980 via ballastwater in de Zwarte Zee terechtkwam, heeft het diertje zich aan een razend tempo voortgeplant. De kamkwal voedt zich met plankton en met de eieren en larven van de sardienachtige vissen van de Zwarte Zee. Met alle gevolgen vandien: de jaarlijkse visvangst is teruggevallen van 700.000 naar 100.000 ton. Honderden vissers, vooral aan de Turkse kust, zijn al failliet gegaan.
Intussen is de kamkwal ook in de Kaspische Zee aanbeland en voltrekt zich daar hetzelfde rampscenario. ‘In het zuiden van de Kaspische Zee is het visbestand al met dertig procent ingekrompen. Bovendien worden enkele honderdduizenden Kaspische zeerobben, die zich met sardienachtigen voeden, met uitsterven bedreigd’, aldus Dumont.
De plaatselijke overheden gaan in de zomer een natuurlijke vijand van de Mnemiopsis, de kamkwal Beroe Ovata, in de Kaspische zee inbrengen. Dumont: ‘Dat is maar een voorlopige oplossing. Het zou beter zijn om de botervis, een andere natuurlijke vijand van de killerkwal, te gebruiken. Zo voorzie je de vissers ook van een nieuw inkomen. Er is echter een probleem: niemand weet hoe en waar de botervis zich voortplant.’

22 maart, wereldwaterdag

Koken, afwassen, een bad nemen, een glas water drinken: het lijkt vanzelfsprekend. Toch hebben twee miljard mensen of veertig procent van de wereldbevolking vandaag geen toegang tot zuiver water. Volgens de Verenigde Naties zal dat aantal tegen 2025 zelfs oplopen tot 5,5 miljard mensen.
Overconsumptie en niet-duurzaam gebruik van waterbronnen zijn enkele oorzaken van de huidige watercrisis. ‘Door efficiënt en duurzaam met water om te springen, kunnen we ervoor zorgen dat dit een eeuw wordt van watervrede in plaats van wateroorlogen’, zegt Unesco-directeur Koïchiro Matsuura.
Volgens de Belgische ngo Protos volstaat een duurzaam en efficiënt beheer echter niet. ‘Water moet ook eerlijk en transparant beheerd worden. Zuiver water wordt door de stijgende schaarste steeds meer behandeld als een economisch goed. Daardoor zijn het vooral de armen die water het duurst betalen’, aldus Stef Lambrecht van Protos. Op het derde Wereld Water Forum, van 16 tot 23 maart in het Japanse Kyoto, bespreken experts uit de hele wereld oplossingen voor de ongelijke toegang tot zuiver water.
Meer info over de watercrisis op www.protos.be