Universiteiten globaliseren

Amerika boven, Afrika onder

De Amerikaanse universiteiten blijven de populairste bestemming voor buitenlandse studenten. Maar de gebeurtenissen van 11 september hebben een zware stempel gedrukt op de immigratiepolitiek voor internationale studenten. Vooral het -toch al zeer lage- aantal Afrikaanse studenten is nog geslonken, zegt Dantew Teferra, hoofd van de Afrikawerkgroep in Boston. Hij waarschuwt dat de enorme veiligheidsmaatregelen, de strenge, lange en kostelijke visaprocedures de relaties tussen onderwijsinstellingen in de VS en de ontwikkelingslanden, zeker die in Afrika, negatief beïnvloeden.
Aan de andere kant zien de nieuwe topbestemmingen, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland meer buitenlandse studenten binnenkomen. Ook Japan, Rusland, India en Zuid-Afrika winnen aan belang als regionale onderwijsleveranciers voor buitenlanders. Maar de aanwezigheid van Afrikaanse studenten blijft ook hier opvallend laag. Algemeen ligt de oorzaak bij de verminderde capaciteit van regeringen, universiteiten en andere instellingen in Afrika om hun zonen en dochters uit te sturen, zegt Teferra. ‘Het aantal studenten uit ontwikkelingslanden hangt sterk samen met de bestedingen van de ontwikkelingsgelden.
In 2001 waren 309 studenten van de 100.000 buitenlanders uit Afrika, terwijl dat er in 1991 nog 2400 waren. Reden: terugschroeven van onderwijsbudgetten.’ Door geldgebrek blijven de Afrikaanse landen in de marge van de internationale kennismarkt. Het onderwijs is kwalitatief onvoldoende, zij die wèl een diploma hebben trekken weg om elders betere kansen te zoeken. De wereldwijde opmars van satellietcampussen en buitenposten van westerse universiteiten heeft het Afrikaanse continent nog niet bereikt. Hoger onderwijs ontbrak de laatste decennia op het prioriteitenlijstje binnen de internationale ontwikkelingshulp, zegt de Regionale Wetenschappelijke Commissie voor Afrika. Het accent lag altijd op basisonderwijs als sleutel tot economische groei en armoedebestrijding. Pas de laatste jaren stijgt de aandacht voor de potentiële rol die het Afrikaanse hoger onderwijs kan spelen op gebied van economische groei en sociale ontwikkeling. (td)

Vlaanderen in de wereld: de pop-poll

Onlangs stelde het Amerikaanse blad Newsweek een top honderd samen van de meest geglobaliseerde universiteiten ter wereld. Daarbij domineerden de Amerikaanse universiteiten, gevolgd door de Britse, niet alleen de top tien, maar de volledige lijst. Voor het Europese vasteland namen vooral de Zwitsers de honneurs waar. Het Afrikaanse continent ontbrak volledig, van het Midden-Oosten geraakte alleen Israël op de lijst, en voor Azië doken enkel een paar universiteiten uit Japan en China op. India, waar toch een aantal technologische kennisinstituten wereldfaam genieten, ontbrak. De enige die onze Belgische driekleur verdedigde was de K.U.Leuven, die met nummer 92 aan de staart bengelde.
‘Zo’n ranking is waard wat ze waard is’, reageert Jef Verhoeven, hoogleraar Sociale Wetenschappen aan de K.U.Leuven, ‘Er staat geen enkele Waalse universiteit in, terwijl de meeste buitenlandse studenten in België in Wallonië zitten. Dit soort lijsten kijkt vooral naar het aantal publicaties die een universiteit op haar naam heeft staan. En dan zit je automatisch in geldopslorpende onderzoeksgebieden. Er zijn nu eenmaal veel meer publicaties binnen het technologisch-wetenschappelijk onderzoeksterrein dan in de sociale wetenschappen.
‘Het zijn inderdaad de grote, rijke jongens zoals Harvard en Princeton die de topplaatsen in mondiale universiteitsrankings bekleden. ‘Maar hoe geglobaliseerd is Princeton University bijvoorbeeld, als je weet dat een student er 40.000 dollar inschrijvingsgeld per jaar neertelt?’, aldus Verhoeven. In Vlaanderen waren vorig academiejaar 6629 buitenlandse studenten ingeschreven, toch goed voor 8,7 procent van de totale studentenpopulatie. Opvallend is de grote groep Aziatische studenten, waarbij de Chinezen de kroon spannen. Ook in de K.U.Leuven komen de niet-West-Europese studenten vooral uit China en Oost-Europa.
‘Een deel van hen heeft ongetwijfeld Vlaanderen gekozen nadat ze in de VS niet toegelaten werden. Een tweede keuze dus, voor de meeste studenten blijven de VS het onbetwistbare mekka van de universiteiten. Factoren die hun keuze voor ons land beïnvloeden -ondanks de taalregeling dat hier in het Nederlands of Frans, en niet in het Engels wordt gedoceerd- zijn onder meer de lage inschrijvingsgelden, en de hoop op een kans op de Europese arbeidsmarkt. Maar we mogen niet vergeten dat onze onderzoekscentra voor genetica en de labo’s wel internationale faam genieten, en gerichte aanvragen krijgen.’ Het Bologna-proces, dat het Europese hoge onderwijs competitiever moet maken tegenover de VS, kreeg vorig jaar een slechte evaluatie.
Het bekende antwoord is dat competitiviteit geld kost, nodig om het niveau van het onderzoek en onderwijs op te krikken. En dat ontbreekt. Om meer te publiceren, moeten we meer geld in wetenschappelijk onderzoek stoppen, zegt Verhoeven. ‘We moeten meer specialiseren, zoals dat nu al gebeurt op het kennisniveau van de genetica. We moeten onze doctorandi ook beter belonen: meer arbeidsgaranties zoals vaste mandaten, en de garantie op een betere omkadering. Het aantal doctoraten aan onze Vlaamse universiteiten mag dan serieus gestegen zijn, we slagen er niet in gespecialiseerde kandidaten uit het buitenland aan te trekken.’
Verhoeven plaatst bij dit alles wel de belangrijke kanttekening dat het Bolognaproces niet mag voorbijgaan aan het maatschappelijk doel van het onderwijs. ‘Een universiteit moet meer doen dan aan de top van onderzoek staan. Relevant maatschappelijk onderzoek moet een dienstverlenende en beleidsondersteunende rol blijven spelen.’ (td)

China haalt India in

Op de Aziatische kennismarkt is een interessante race bezig tussen de snelst groeiende economieën op het continent, China en India. India loopt nog op kop, zegt het Britse weekblad The Economist, maar het land moet uitkijken voor de snelle inhaalbeweging van China. Steeds meer Chinese studenten specialiseren zich op buitenlandse, westerse universiteiten. Anders dan vroeger is de trend dat ze terugkeren naar hun thuisland, een diploma en levenservaring rijker. Tegelijk staat China nog vijf tot tien jaar achter op India, zeggen analisten.
Dat komt onder meer door twee grote lacunes binnen het opleidingsniveau. Ten eerste kunnen veel Chinezen wel Engels lezen, maar blijft het spreken een ramp. Dat is vooral een probleem op de internationale dienstverlenende outsourcingmarkt, waar goede taalkennis en vlotte communicatie vereisten zijn. India, gepokt en gemazeld volgens het Angelsaksisch model, steekt daar nog met kop en schouders boven uit. Een groter probleem is het gebrek aan praktijkervaring van de Chinese afgestudeerden. ‘Onze studenten zijn wereldvreemd als ze afstuderen’, zegt Wang Yingluo van de Xian Jiatong Universiteit, ‘ze moeten geen stage lopen. Ze kunnen wel een ingenieuze ijzerzaag ontwikkelen, maar kunnen er geen poort mee maken.’ (td)
Reageer via info@mo.be