Universiteiten op zoek naar nieuwe financieringsbronnen

Het hoger onderwijs in Afrika werd opgezet om een kleine elite een doorgedreven academische of technische opleiding te bieden. Nog steeds studeert slechts ongeveer 3,5 procent van de Afrikaanse jongeren door na het secundair.
Maar in alle landen is er steeds meer vraag naar afgestudeerden uit de dure wetenschappelijke en technische richtingen. Tijdens een recente bijeenkomst van onderwijsexperts en beleidsmensen in Accra waarschuwde de Associatie van Afrikaanse Universiteiten (AUA) dat de druk om steeds meer studenten toe te laten ernstig afbreuk doet aan de kwaliteit van het onderzoek dat aan de ondergefinancierde instellingen wordt uitgevoerd en de diploma’s die er afgeleverd worden.

Hoe belangrijk hoger onderwijs ook is, de noodlijdende Afrikaanse staten zijn niet in staat om meer investeren in de sector. Volgens Bruce Fredriksen, een adviseur Onderwijsaangelegenheden van de Wereldbank, moeten de Afrikaanse universiteiten dringend op zoek gaan naar privé-middelen. Ze kunnen onder meer geld binnenkrijgen via opdrachtonderzoek of via het uitlenen van onderzoekers of studenten aan bedrijven.

Het Rwandees Instituut voor Wetenschap en Technologie dat werd opgezet na de genocide van 1994 bewijst dat die aanpak loont. 45 procent van het budget van de instelling komt nu van studenten die voor het bedrijfsleven aan de slag gaan. Elektriciteits- en watermaatschappijen behoren tot de belangrijkste werkgevers. Dit jaar haalde het instituut bijna 2,5 miljoen euro binnen. Directeur Silas Lwakakamba geeft toe dat dit niet voldoende is om voort te kunnen zonder overheidsgeld, maar in elk geval is de afhankelijkheidsrelatie niet absoluut.

De universiteiten in Afrika kunnen ook hopen op meer ontwikkelingshulp. De Wereldbank heeft aangekondigd dat ze meer geld beschikbaar wil stellen om de aftakeling van het hoger onderwijs tegen te gaan. De Bank pompt nu jaarlijks 400 miljoen dollar in het Afrikaanse onderwijs, waarvan de helft naar het lager onderwijs gaat. De instelling overweegt om de totale steunbudget voor het onderwijs in Afrika op te trekken tot 500 miljoen dollar, maar daar moet vanuit Afrika wel om gevraagd worden. Wereldbankadviseur Fredriksen vindt dat de Afrikaanse landen een hogere prioriteit moeten geven aan steunaanvragen voor het hoger onderwijs - hun onafhankelijkheid tegenover de rest van de wereld hangt ervan af. Hij raadt Afrikaanse regeringen aan de ontwikkeling van het hoger onderwijs op te nemen in hun armoedebestrijdingsplannen.

De AUA wijst er ook op dat sommige Afrikaanse landen ook studieleningen hebben ingevoerd. De terugbetaling daarvan verloopt echter niet vlot. Alleen Zuid-Afrika heeft een efficiënt systeem waarbij de terugbetalingen genoeg geld opleveren om steeds weer nieuwe leningen te kunnen uitschrijven. Problematisch is dat de invoering van studieleningen vaak gepaard gaat met de afschaffing van studiebeurzen en het optrekken van het inschrijvingsgeld en de prijzen in cafetaria en studentenverblijven.