Van een verbijsterende banaliteit

Overgiet het geheel met een magisch sausje, besprenkel het met wat diepzinnigheden en serveer het met veel gezwollen taal. Tenminste, dat is wat de Zweedse misdaadauteur Henning Mankell lijkt te hebben besloten toen hij aan zijn –volgens de flaptekst– ‘indringende roman over de kracht van Afrika’ begon.
In Aan de oever van de tijd stelt de geestelijke vader van Inspecteur Wallander: ‘Afrika is een zwarte man. Hij glimlacht en zijn mantel lijkt geweven uit de winden van de oceaan.’ Vervolgens vernemen we dat het met Afrika mis is gegaan sinds van over de zee bleke mannen ‘kwamen aanzetten met een man met een baard, die zo te zien te weinig eten had gekregen, zo mager was hij. En hij zat vastgespijkerd op een paar gekruiste planken. Hoe kun je je goden zo behandelen? […] Ze kwamen met hun bleke woorden en zeiden dat we moesten geloven. Ze beschreven een paradijs dat het meest deed denken aan het leven dat we al leidden. […] Wij leerden te zwijgen.’
Volgt een slaapverwekkende stoet van stereotiepe personages met hun bijbehorende flinterdunne verhaaltjes –de oude verteller bij het vuur, de Europese gelukzoeker, de chagrijnige koloniaal en zijn melancholische vrouw, de gek geworden missionaris,  de mooie droeve hoer, de arme zwarte migrant die zijn ziel verpandt aan de duivel, de smid met de klompvoet, de beeldhouwer die zijn beelden uit het hout bevrijdt… opgevoerd in simplistische vertelstijl waarmee Mankell, wie weet, de verteltraditie van de griots heeft willen nabootsen, maar die maakt dat in zijn Afrika elke zwarte medemens de mentale leeftijd van een vijfjarige lijkt te hebben.
Uiteindelijk verschilt zijn discours nauwelijks met dat van de kolonialen en missionarissen waarover hij zoveel verontwaardiging toont. De bewoners van Afrika blijven arme zwartjes zonder gezicht of persoonlijkheid, ook al heeft Mankell , zo schrijft hij in de aanhef, na 25 jaar met tussenpozen op het continent te hebben gewoond, ontdekt dat ‘alle mensen in feite familie van elkaar zijn.’ Van een bestsellerauteur zou je toch net iets meer diepgang mogen verwachten.
Aan de oever van de tijd door Henning Mankell is uitgegeven bij De Geus, 251 blz., ISBN 978 90 445 0415 6