Van moslimstaat naar talibanopstand

Het conflict om de Swatvallei roept veel vragen op over de achtergrond van het geweld. In dit artikel een terugblik op de islamitische wortels van Pakistan.

Moslimstaat


Aanvankelijk steunden de moslims het streven naar een onafhankelijke eenheidsstaat op het Indische subcontinent, dat gekoloniseerd werd door Groot-Brittannië. Maar vanuit de vrees verdrukt te worden door de hindoemeerderheid leidde tot de oprichting van de All India Muslim League. Onder leiding van Muhammed Ali Jinnah eiste de beweging een aparte moslimstaat, een eis bekend als de ‘Resolutie van Lahore’.
In 1947 wordt het Indische subcontinent verdeeld. Pakistan ontstaat uit de gebieden met een moslimmeerderheid, met name het huidige Pakistan en Bangladesh, toen nog Oost-Pakistan. De bevolkingstransfer na de opdeling is misschien wel één van de grootste uit de geschiedenis. De eenheid tussen Oost- en West-Pakistan bleek onhoudbaar en in 1971 verklaarde Bangladesh zich onafhankelijk. De Britten hadden Pakistan bij de onafhankelijkheid de staatkundige status van Dominium gegeven, maar in 1956 al herdefinieerde het land zich als de Islamitische Republiek Pakistan.

Islamisering onder Zia ul-Haq


De islam was van in het begin een definiërende factor voor de Pakistaanse identiteit. Toch had de politieke elite een seculiere staat voor ogen. Daar kwam verandering in toen generaal Zia ul-Haq in 1977 premier Zulfikar Ali Bhutto afzette en zelf de macht greep. Zia was de eerste Pakistaanse leider die de Islam expliciet de politiek binnenloodste. Zijn politiek van islamisering omvatte de oprichting van islamitische rechtscolleges gebaseerd op de sharia.
De regeerperiode van Zia viel samen met de sovjetinvasie in Afghanistan. Pakistan, traditioneel een bondgenoot van de VS, werd zo een frontliniestaat in de Koude Oorlog. Samen met de CIA en Saudi-Arabië steunde de Pakistaanse geheime dienst ISI (Inter-Service Intelligence) de moejahideen in Afghanistan door training en wapens te voorzien. Na de terugtrekking van de Sovjetunie brak er een burgeroorlog los die uiteindelijk de taliban aan de macht bracht. Velen van hen kwamen uit de Pakistaanse religieuze scholen, de madrassa’s. Al die tijd bleef de ISI de Taliban actief steunen.

De jihadi-strategie van de Inter-Service Intelligence


De macht van de ISI wordt wel eens aangehaald als één van de grootste problemen van Pakistan. In de loop der jaren is de geheime dienst uitgegroeid tot een staat-in-de-staat die niet zelden zijn eigen agenda volgt, los van of lijnrecht tegenover deze van de politieke leiding. Er is een sterke verwevenheid ontstaan tussen de ISI en de radicaal-islamitisch groepen waar de dienst mee samenwerkte. Na de regeerperiode van Zia en het herstel van de democratie bleef de ISI de Taliban steunen.
Bovendien begon de ISI vanaf 1989 dezelfde strategie toe te passen in Kashmir. Kashmir wordt al sinds de onafhankelijkheid betwist door India en Pakistan en dat leidde tot twee conventionele oorlogen tussen biede landen. Aanvankelijk steunde Pakistan de seculiere verzetsgroepen in het Indiase deel van Kashmir maar na 1989 begon de ISI samen te werken met radicaal-islamitische groepen zoals Lashkar-e-Toiba. Hun militanten werden getraind in Pakistan en Afghanistan en ingezet bij operaties in India, wat de spanning tussen de buurlanden gevaarlijk opdreef. In 1999 leidde de infiltratie van islamitische militanten in India tot een korte open oorlog, bekend als het Kargil-conflict.

Seculier-islamistische samenwerking onder Pervez Musharaf


De aanslagen van 11 september plaatsten Pakistan voor een keuze. De toenmalige leider Pervez Musharaf die na een staatsgreep in 1999 aan de macht kwam, koos voor het Westen en verbrak de politieke steun aan de Afghaanse taliban. Dat leverde hem veel tegenstand op van de islamitische partijen zoals Jamiaat-e-Islami. Deze partijen wonnen steeds meer aan invloed en werkten samen met Musharaf, ook al presenteerde die zich aan het Westen als de enige optie voor een seculier Pakistan. In 2008 trad Musharaf af om plaats te ruimen voor Asif Ali Zardari, weduwnaar van de vermoorde oppositieleidster Benazir Bhutto.

Talibanstrategie keert zich tegen broodheren


Het radicaal islamitisch geweld in Pakistan neemt al jaren hand over hand toe. Het land wordt steeds vaker in één adem met Afghanistan genoemd als regionaal probleem. Grote delen van het grondgebied aan de grens met Afghanistan zijn in handen van de zogenoemde Pakistaanse taliban. Recent verkregen ze de macht over de Swatvallei na een vredesregeling met de overheid. Dit bestand bleek waardeloos toen de islamitische militanten vanuit de Swatvallei het Bunerdistrict onder de voet liepen. Er kwam een enorme vluchtelingenstroom op gang. Het Pakistaanse leger sloeg terug wat de humanitaire catastrofe alleen maar verergerde.
Jarenlang hebben elementen binnen de Pakistaanse overheid en vooral binnen de ISI radicaal-islamitische groepen gesteund om in te zetten in Afghanistan en Kashmir. Nu lijkt de overheid iedere controle over deze groepen verloren te zijn en met hen op ramkoers te liggen. Pakistan heeft nooit uigeblonken door zijn stabiliteit, maar nu raakt de overheid de effectieve controle over haar grondgebied kwijt. Dat is slecht nieuws, ook voor de buurlanden en de internationale troepenmacht in Afghanistan, voor wie de chaos in Pakistan een ernstige bedreiging vormt

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.