Vandana Shiva opent Debating Development

Welk landbouwmodel slaagt erin om de wereld te voeden: kleinschalige of industriële landbouw? Sinds haar passage in België drie weken geleden weten we dat Vandana Shiva een vurige pleitbezorger is van biologische, lokale landbouw. Momenteel reist ze zowat heel Europa rond om steun te zoeken tegen het nieuwe EU-voorstel voor de registratie van zaden, die het eenvoudiger zou maken voor grote bedrijven om controle te krijgen op de zadenmarkt. De dominantie van een kleine groep spelers op de geglobaliseerde landbouw is volgens haar een grote bedreiging voor de voedselzekerheid in de wereld.

Tegenover Vandana Shiva zit Alexander Woollcombe van de Bill and Melinda Gates Foundation. De machtige stichting, geleid door Bill Gates zelf, is een belangrijke sponsor van de zogenaamde ‘groene revolutie’ in Afrika. Dit is de overgang van kleinschalige naar industriële landbouw, waarbij aangepaste gewassen, meststoffen, pesticiden en moderne managements- en financieringstechnieken hun intrede doen. Met deze revolutie slaagden landen als India, China en Indonesië erin om te voorzien in hun eigen voedsel. De vader van de groene revolutie, de plantbioloog Norman Borlaug, kreeg daarvoor in 1970 de nobelprijs van de vrede.

Voor Vandana Shiva, zelf herhaaldelijk erkend voor haar inzet voor de vrede, is de groene revolutie de antipode van vrede. In haar speech vertelt ze over de duizenden overlijdens als gevolg van de giframp in Bhopal in 1984. Ze toont het verband aan tussen chemicaliën en kankers en legt het publiek uit hoe diabetes een hoge vlucht heeft genomen als gevolg van een eenzijdig voedingspatroon, op haar beurt volgens haar een gevolg van mechanisering van landbouw.

Vandana Shiva spreekt met legitimiteit. Niet alleen komt ze zelf uit het Zuiden, ze zit ook verankerd in een boerenbeweging en heeft als dochter van een landbouwer een geloofwaardige achtergrond. Bovendien is ze doctor in de fysica. Indien nodig onderbouwt ze haar argumenten met wetenschappelijke kennis. Tot slot wordt ze al meer dan 20 jaar over de hele wereld gewaardeerd voor haar sociale actie.

Tegen zo’n spreker bereid je je maar beter goed voor, zeker wanneer jouw organisatie recent nog in het Europees Parlement door je opponent bekritiseerd werd voor de – volgens Vandana Shiva — ongeoorloofde financiering van ggo-bananenplantages in India. Met de toegevoegde ijzerwaarden in de bananen tracht de Bill Gates Foundation moedersterfte tegen te gaan, maar Vandana Shiva wijst erop dat lokale — en veel goedkopere — variëteiten daar veel beter in slagen.

Alexander Woollcombe bood echter relatief weinig weerwerk. Hoewel zijn standpunt minder categorisch is dan dat van Vandana Shiva slaagde hij er niet in om de meerderheid van het publiek te overtuigen. De keuze voor een bepaald landbouwmodel hangt volgens hem af van geval tot geval. De Bill Gates Foundation ondersteunt bijvoorbeeld ook lokale, kleinschalige landbouw. Maar hij vergat zijn standpunt te onderbouwen met argumenten, waardoor hij geen goede sparring-partner was voor Vandana Shiva, gepokt en gemazeld in zulke debatten.

Vandana Shiva raakte de agro-industrie op een gevoelig punt: haar economische rentabiliteit. Ze legde fijntjes uit hoe monocultuurplantages wegens degeneratie en bodemerosie steeds duurdere zaden nodig hebben en meer pesticides en meststoffen behoeven. Een systeem dat economische niet rendabel is, zeker niet wanneer de kost voor het klimaat wordt meegerekend. Daartegenover stelt ze vast dat biologische landbouw minder economische inputs nodig heeft, voor een grotere output aan voedingswaarde. Zo kwam ze tot haar slotconclusie: de industriële landbouw heeft een groot probleem.

Debating Development loopt nog tot 26 november op Universiteit Antwerpen.