Veel geblaat, weinig wol

De VN noemden de situatie in Darfur een paar maanden geleden de ergste humanitaire ramp in de wereld en schatten dat er maandelijks tussen 10.000 en 30.000 mensen sterven. Het Amerikaanse Congres en de regering van president George W. Bush gingen nog verder, door de moordpartijen als genocide te bestempelen.

Maar Washingtons pogingen om een internationaal antwoord te vinden op de situatie in Darfur zijn volgens organisaties als Amnesty International en Africa Action zeer teleurstellend. Amerika zou alles in het werk moeten stellen voor een resolutie van de Veiligheidsraad die de inzet van een internationale troepenmacht om het moorden te stoppen mogelijk maakt, zegt Salih Booker, uitvoerend directeur van Africa Action. Booker verwacht dat het aantal doden aan het einde van deze maand zal zijn opgelopen tot 400.000. Dat is al bijna de helft van het aantal mensen dat omkwam tijdens de genocide in Rwanda, tien jaar geleden.

Ook mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) verwijst naar de tragedie in Rwanda. Iedereen spreekt zijn afschuw uit over de situatie in Darfur, maar een goed antwoord op de situatie ontbreekt, zegt directeur Kenneth Roth van HRW. De internationale gemeenschap is van onwetendheid opgeschoven naar bezorgdheid en geveinsde actie, en daar blijft het bij”, zegt Kenneth Roth, directeur van Human Rights Watch. Onze belofte ‘dit nooit weer’ is tien jaar na de genocide in Rwanda een aanfluiting geworden.

Volgens John Prendergast, Afrikadeskundige van de International Crisis Group (ICG), ligt de grootste belemmering voor actie bij vier belangrijke leden van de Veiligheidsraad: China, Rusland, Algerije en Pakistan. Zij hielden verschillende maatregelen die de raad wilde nemen tegen. Daarnaast deed de regering-Bush tot nu toe weinig om een strenge resolutie af te dwingen, uit angst om steun van de raad te verspelen in Irak-kwesties.

Groot-Brittannië en de Verenigde Staten hebben de afgelopen zes maanden resoluties voorgesteld die de regering in Khartoem moesten dwingen onmiddellijk het geweld te stoppen en de Arabische milities te ontwapenen en de verantwoordelijken te veroordelen, onder dreiging van economische en diplomatieke sancties. De resoluties werden echter sterk afgezwakt om ze door de Veiligheidsraad te krijgen, zegt Prendergast. Het gevolg was dat de raad alleen heeft aangedrongen dat Khartoem actie zou ondernemen, zonder een deadline te stellen waarna sancties van kracht zullen worden.

De Veiligheidsraad keurde ook de stationering van een 3.500 militairen van de Afrikaanse Unie (AU) in Darfur goed. Zij moeten controleren of de wapenstilstand tussen de partijen gehandhaafd wordt. Van de 3500 militairen is nog maar ongeveer een derde in Darfur aangekomen. De militaire waarnemers hebben geen mandaat om het staakt-het-vuren, dat continu geschonden wordt, af te dwingen en ongewapende burgers te beschermen.

Mensenrechtenorganisaties beschouwen de maatregelen als volkomen inadequaat, gezien de omvang van de ramp. Darfur is qua oppervlakte vergelijkbaar met Frankrijk en heeft maar een paar wegen, zegt Kenneth Roth van HRW. De Afrikaanse Unie zal haar missie aanzienlijk moeten uitbreiden, wil zij enige succes hebben. Roth vindt dat het mandaat moet worden uitgebreid met bescherming van burgers en dat ook voor landen buiten Afrika een grotere taak is weggelegd in Darfur.

De kritiek van de activisten richt zich ook op de prioriteiten van de internationale gemeenschap in Sudan. Volgens hen is meer aandacht voor de – tot nu toe mislukte – pogingen om een definitief vredesakkoord te bereiken tussen de regering in Khartoem en het opstandige zuiden van Sudan. In dat conflict wordt al een jaar lang een wapenstilstand nageleefd. De afgelopen weken heeft Washington de regering in Khartoem benaderd als een legitieme partner in het vredesproces tussen noord en zuid, zegt Booker, terwijl dezelfde regering de genocide in het westen van Sudan gewoon door laat gaan. Die strategie voedt volgens hem het denkbeeld dat Washingtons prioriteit ligt bij het normaliseren van de banden met Khartoem, om zo de samenwerking in de strijd tegen het terrorisme te versterken en wellicht ook oliebelangen veilig te stellen.

Op grond van een bepaling uit de resolutie van de Veiligheidsraad, is in september een internationale commissie ingesteld die de mensenrechtenschendingen in Darfur onderzoekt. De commissie brengt begin januari verslag uit. Als daadwerkelijk bewijs wordt gevonden voor genocide, dan kan Washington dat gebruiken om gesprekken aan te zwengelen over de vraag hoe die misdaden vervolgd moeten worden, zegt Prendergast. Die gesprekken kunnen vervolgens aanleiding zijn voor aanvullende sancties, zoals een reisverbod voor hoge functionarissen in Khartoem en het bevriezen van de buitenlandse activa van bedrijven die eigendom zijn van het regerende Nationaal Islamitisch Front (NIF), naast een wapenembargo en olieboycot. (JS/ADR)