‘Veiligheid is een zaak van iedereen’

Hypotheek op de toekomst

Enver Hoxha, de Grote Roerganger van Albanië, wou zijn land onder communistisch bestuur omvormen tot een industriële staat. Maar toen in 1992 ook Tirana voor de westerse bijl ging, bleef er bijna niets over van een industrieel systeem dat al dertig jaar overleefde zonder vernieuwing. Maar zelfs als ruïnes ogen de overblijfselen van de industrialisering onder Hoxha indrukwekkend.
De staalfabriek van Elbasan, waar ooit 12.000 mensen werkten, ligt er desolaat bij. Tussen de hoog opgeschoten struiken valt hier en daar nog het embleem van de communistische partij te bespeuren. Een enkele herder hoedt er zijn schapen. Ook de voormalige pvc-fabriek in Vlora geeft dezelfde apocalyptische impressie. De site is zo grondig geplunderd dat enkel de betonnen skeletten van de gebouwen overblijven. Beide plekken worden tot de meest vervuilde plekken van Albanië gerekend.
Zo ook Fier, en meteen heel de omgeving van de stad. De geruchten over mutaties en tweekoppige kalveren vallen niet te verifiëren, maar eens diep adem halen vertelt genoeg. Vlakbij de stad liggen de olievelden van Patos. Een zware petroleumlucht hangt over de hele streek, al ligt de helft van de boortorens er weerloos en werkeloos bij.
Het verleden hangt als een blok om de hals van Albanië. Over de toekomst is Ilir Isaj van de Albanese groenen evenmin optimistisch. Isaj: ‘Albanië heeft een behoorlijk goed wettelijk kader als het op milieu aankomt. Dat is er gekomen met het oog op de integratie in de Europese Unie. Maar de instituties die de wetten moeten doen naleven staan zwak. De invloed van de politiek is te groot, waardoor ze niet onafhankelijk kunnen handelen. Erg problematisch, want de verwaarlozing van het milieu ondermijnt het enorme potentieel dat Albanië heeft op het vlak van toerisme en landbouw.’ (tl)

De baas is op pensioen

In de nacht van 2 op 3 december 1984 lekte meer dan veertig ton methylisocyanide uit de pesticidenfabriek van Union Carbide in de Indiase stad Bhopal. Naar schatting 8000 mensen stierven binnen de eerste drie dagen na de ramp. Sindsdien is het dodental opgelopen tot meer dan 20.000 slachtoffers. Honderden vrouwen aborteerden spontaan in de nacht van de ramp –de foetussen worden nog bewaard in het Hamidia-ziekenhuis. Meer dan een half miljoen mensen werd blootgesteld aan de giftige wolk en zeker 150.000 mensen kampen nog steeds met ernstige gezondheidsklachten.
Bovendien zijn er op het voormalige fabrieksterrein van Union Carbide tonnen gevaarlijke chemische stoffen achtergebleven. Die chemicaliën zijn niet veilig opgeslagen en hebben de grond en het drinkwater van tienduizenden mensen in de buurt van de fabriek zwaar vervuild. De tank waaruit het giftige goedje ontsnapte, ligt nog altijd op het fabrieksterrein.
Hoge concentraties giftige stoffen werden aangetroffen in de moedermelk van vrouwen die in de buurt van het fabrieksterrein wonen. Ziektebeelden zoals maag- en darmproblemen, diarree, overgeven, bloedarmoede, aantasting van het immuunsysteem, verschillende kankers en tbc zijn er schering en inslag. Honderden baby’s, geboren lang na 1984, zijn ten gevolge van de vervuiling met zware misvormingen en afwijkingen op de wereld gezet.
Een kwarteeuw na de ramp in Bhopal worden de slachtoffers nog altijd geconfronteerd met grote onverschilligheid vanwege de Indiase overheid, het gerecht en Dow Chemical (het bedrijf dat Union Carbide overgenomen heeft). In 1989 troffen India en Union Carbide een minnelijke schikking van 470 miljoen dollar. Honderdduizenden slachtoffers, die familie verloren of chronisch ziek zijn, kregen elk nog geen 500 dollar schadevergoeding.
Tot vandaag is er niemand aansprakelijk gesteld voor de grootste industriële ramp uit de geschiedenis. De toenmalige ceo van Union Carbide, Warren Anderson, geniet rustig van zijn pensioen in de Verenigde Staten en Indiase medebeklaagden blijven eveneens buiten schot. In de voormalige controlekamer hangt wel nog steeds de aansporing: ‘Safety is everybody’s business’. (sp)