Veiligheid niet gediend met War on Terror

‘De groei van het aantal internationale terroristische organisaties, met beangstigende agenda’s en capaciteiten, vormt een van de grootste bedreigingen voor de wereldvrede vandaag’, zegt Gareth Evans. Daarnaast wijst hij op de dreiging die uitgaat van de aanmaak en verspreiding van massavernietigingswapens en van het grote aantal gefaalde of fragiele staten.

Het nieuwe terrorisme heeft nu ook Europa getroffen.
Gareth Evans: Niemand is nog immuun voor het terrorisme vandaag, en dus mag geen enkel land zich gerust voelen. Spanje was erg kwetsbaar, zowel omwille van de ETA als omwille van Spanje’s aanwezigheid in Irak, maar degenen die het Westen willen treffen, zullen ook wel een argument of aanleiding vinden om andere landen te treffen.
Zijn de Amerikaanse presidentsverkiezingen belangrijk voor de wereldvrede?
Gareth Evans: Uit welk kamp de president komt, doet er niet toe. Zowel Republikeinse als Democratische Amerikaanse presidenten hebben in het verleden een isolationistisch beleid gevoerd. De huidige Amerikaanse regering is geen grote hulp bij de realisatie van de doelstellingen die de rest van de wereld kost wat kost wil verwezenlijken. Daarom hoop ik dat ofwel meneer Bush zijn tweede ambtstermijn anders zal aanpakken dan zijn eerste, ofwel dat meneer Kerry daadwerkelijk zal handelen volgens de principes die hij nu luid verkondigt. Wij moeten hoe dan ook optimistisch blijven. Vast staat dat de wereld weinig baat heeft bij de voortzetting van de unilaterale strategie van de huidige Amerikaanse regering. Het netto resultaat van de oorlog tegen het terrorisme is meer oorlog en meer terrorisme.
Hoe kan Europa de fouten van de War on Terror vermijden?
Gareth Evans: Een vruchtbare strategie tegen terrorisme gaat uit van preventie, penetratie en politieke processen. Preventie, dat is een geheel van zeer goed uitgewerkte maatregelen voor openbare veiligheid. Penetratie verwijst naar het werk van inlichtingendiensten, dat goed gecoördineerd moet worden. Maar uiteindelijk is alleen een aanpak van de onderliggende problemen effectief. Je mikt dan niet op de individuele motivatie van de terroristen, maar op de gevoelens van de gemeenschappen waarin ze leven. In de islamitische wereld is er ontevredenheid over autoritaire regimes, ongenoegen over de situatie in Irak en zorgt het aanslepende Israëlisch-Palestijnse conflict voor heel wat frustratie. Voor die drie thema’s is er veel te weinig aandacht. Deze politieke weg is verwaarloosd door de VS. Ik weet niet of de Europeanen dat kunnen rechtzetten, maar ze kunnen het wel proberen.
Is er een politieke uitweg uit de Israëlisch-Palestijnse impasse?
Gareth Evans: De tragedie van het conflict is dat er al lang een oplossing op tafel ligt: terug naar de grenzen van 1967, weliswaar met wat aanpassingen aan beide kanten, sluitende veiligheidsgaranties voor Israël, een aanpak van het vluchtelingenprobleem zonder dat de demografische realiteit van vandaag wordt verstoord, de bescherming van Jeruzalem en heilige sites, enzovoort. Om dit te realiseren, is er een nieuwe aanpak nodig, geen stappenplan maar een sprong.
We moeten een conferentie in het leven roepen, een blauwdruk op tafel leggen en zeggen: hierover gaan jullie nu onderhandelen. VN-troepen kunnen ervoor zorgen dat Israël zich intussen geen zorgen hoeft te maken over de veiligheidssituatie. De VS zouden dit proces op gang kunnen trekken maar daarvoor is maximale internationale druk en leiderschap nodig. Het probleem is dat Amerika niets onderneemt vooraleer Arafat vervangen is. Akkoord, Arafat is geen goed leider, maar door te wachten op zijn vertrek stapelen zich nog meer lijken op en daar heeft niemand belang bij. Het wordt tijd dat de Verenigde Staten hun verantwoordelijkheid opnemen.
Naast terrorisme worden we vooral bedreigd door de verspreiding van massavernietigingswapens, zegt u.
Gareth Evans: In 2002 hebben diplomaten op het laatste nippertje een regionale nucleaire oorlog tussen India en Pakistan kunnen voorkomen. We stonden er dichter bij dan de meeste mensen beseffen. Kernwapens vormen vandaag geen theoretische maar een serieuze, reële dreiging. Zolang een land nucleaire wapens bezit, bestaat het risico dat ze ook gebruikt zullen worden. Gebeurt dat niet met opzet, dan misschien wel per ongeluk. Nucleaire wapens zijn enorm gevaarlijk. Vandaag lopen we het risico dat twintig tot dertig staten kernwapens in handen krijgen. Daarnaast bestaat er een groot gevaar dat ook niet-staatse actoren zoals terroristische groepen op een dag over nucleair materiaal zullen beschikken. In Rusland worden grote voorraden nucleair materiaal slecht bewaakt. Als er niet ingegrepen wordt, kunnen ze doorgesluisd worden naar derden. Een paar kilo plutonium en een eenvoudig toestel om het goedje te lanceren, volstaan om een catastrofe te veroorzaken die 11 september op een picknick doet lijken. We moeten internationaal meer aandacht besteden aan non-proliferatie. Rampzalig zijn bijvoorbeeld de plannen van de Amerikanen om nieuwe nucleaire wapens zoals de bunker busters te gaan testen.
Welke dreiging schuilt er in de gefaalde en fragiele staten?
Gareth Evans: Ze vormen vaak een voedingsbodem voor terrorisme, drugstrafiek en epidemische ziekten. De internationale gemeenschap zal grote inspanningen moeten leveren om de problemen van deze staten aan te pakken. Niet enkel uit liefdadigheid, ook uit eigenbelang. Maar liefst zestig tot zeventig staten in de wereld functioneren vandaag niet als soevereine staten. In plaats van zelf de controle in handen te hebben, worden zij gecontroleerd. De meeste zijn gesitueerd in de “boog van instabiliteit”, de gespannen staat tussen West-Afrika en Oost-Azië.
Hoe pak je dat probleem het beste aan?
Gareth Evans: De beste manier is een multidimensionale aanpak, al zijn er daarvan niet veel goede voorbeelden geweest de laatste jaren. Wat in Afghanistan en Irak is gebeurd, kun je niet briljant noemen. De aanpak van de catastrofale burgeroorlog in Mozambique is waarschijnlijk het beste voorbeeld. Heel het land was vernietigd maar langzaamaan is er een verzoeningsproces op gang gekomen tussen de strijdende partijen. Het is een proces van lange adem en er wordt nog altijd aan gewerkt. Er is trouwens nog meer goed nieuws. Het aantal gewapende conflicten in het algemeen is dalende. Ook het aantal mensen die in conflicten gedood worden, neemt af. Een groot aantal conflicten is intussen opgelost en er zijn er minder nieuwe gestart.
www.crisisweb.org