“Verdrijving van Colombiaanse boeren neemt nog toe”

In 2007 dreven oorlogsgeweld en bedreigingen 305.966 Colombianen op de vlucht, zegt de Consejería para los Derechos Humanos y el Desplazamiento (Codhes). Codhes is de belangrijkste Colombiaanse organisatie die zich met interne vluchtelingen bezighoudt, verdrevenen die in eigen land blijven. De cijfers zijn ontleend aan statistieken die de katholieke Kerk bijhoudt.

Acción Social, een overheidsdienst die verantwoordelijk is voor de registratie van interne vluchtelingen, komt voor 2007 aan een totaal van 211.467 nieuwe gevallen. Maar slachtoffers hebben nog verscheidene maanden de tijd om zich te laten registreren, en officiële controle-instanties gaan ervan uit dat zo’n 40 procent van de verdrevenen zich niet meldt.

De Colombiaanse regering benadrukt dat er een duidelijke verbetering is in vergelijking met 2002, het jaar dat president Álvaro Uribe aan de macht kwam. Toen werden er per jaar meer dan 450.000 Colombianen verdreven. Bovendien konden een half miljoen vluchtelingen naar hun oorspronkelijke woonplaats terugkeren. De voorbije twee decennia werden er in Colombia wel in het totaal 4 miljoen mensen verdreven, bijna een tiende van de totale bevolking.

Oorzaken

Acción Social gaat er ook prat op dat steeds meer interne vluchtelingen gezondheidszorgen, onderwijs en bijstand krijgen. Critici vinden dat de regering te weinig doet aan de oorzaken van de verdrijvingen. Colombia heeft al bijna 45 jaar te kampen met extreem gewelddadige linkse guerrillabewegingen. De voorbije decennia kreeg het leger bij de strijd tegen de opstandelingen de hulp van nietsontziende paramilitaire groepen. De burgerbevolking was altijd het grootste slachtoffer van de vijandelijkheden tussen die groepen. Vredesonderhandelingen tussen de regering en de rebellen leverden nooit veel op. De voorbije jaren heeft een deel van de paramilitaire eenheden de wapens neergelegd in ruil voor een omstreden amnestieregeling, maar op veel plaatsen blijven de doodseskaders actief.

Militaire offensieven, bombardementen, gedwongen rekrutering door rebellen of paramilitaire groepen, de plaatsing van landmijnen en de grootschalige vernietiging van cocaplantages – voor boeren in afgelegen gebieden de enige rendabele bron van inkomsten - zijn de belangrijkste oorzaken die Colombiaanse boeren massaal doen wegtrekken uit hun dorpen.

De stijging in 2007 is volgens Codhes in de eerste plaats te wijten aan het Plan Consolidación, een militair plan om de guerrilla het vuur aan de schenen te leggen. Vorig jaar wierp het Colombiaanse leger daarvoor 40.000 manschappen extra in de strijd. De tweede factor vormen de activiteiten van de paramilitaire groepen die nog niet ontwapend zijn of de wapens weer hebben opgenomen. “Op veel plaatsen bedreigen en vermoorden ze mensen, vooral leiders van burgerbewegingen”, zegt Jorge Rojas, de directeur van Codhes. Ook de guerrillero’s verdrijven soms boeren.

Geweldspiraal

Boeren die in het nauw worden gedreven, hebben twee opties: wegtrekken of aansluiten bij de guerrilla of de paramilitairen. Samen met de troepenopbouw van het leger zorgt die laatste optie voor een spiraalbeweging die het gewapend conflict almaar in omvang doet toenemen.

Volgens Rojas kunnen het leger en de ordediensten in Colombia nu samen op een half miljoen manschappen rekenen, ruim een verdubbeling in vergelijking met 2002. De troepensterkte van de FARC, de grootste rebellenbeweging in het land, verminderde volgens het Colombiaanse ministerie van Defensie van 16.900 in 2002 tot 11.000 vorig jaar, vooral een gevolg van deserties. Om die verliezen goed te maken, rekruteren de rebellen nu zoveel mogelijk nieuwe strijders, zonder onderscheid van geslacht of leeftijd. Volgens Rojas groeien ook de rangen van de paramilitairen op veel plaatsen weer aan. Schrikbarend is dat de rechtse milities ook in de meeste grote steden in opkomst zijn.