"Verheerlijking van Kazachse president viert hoogtij"

De hoofdstad Astana was het epicentrum van de festiviteiten. Aan de Nazarbajev-universiteit waren er lezingen waarin de “strategische visie en het geweldige leiderschap” van de president werden geroemd. In een poging om de harten en hoofden van de bevolking te winnen, verdeelde de overheid 635.000 euro over de kwetsbaarste groepen in Astana. In de rest van het land waren er concerten, tentoonstellingen en wedstrijden.

De nieuwe feestdag is volgens tegenstanders niets meer dan een volgende stap in de personencultus rond Nazarbajev, die al vereeuwigd is in de cinema, op de planken, als held in kindersprookjes en in standbeelden.

De 72-jarige Nazarbajev kwam in 1989 tijdens de sovjetperiode aan de macht en werd president na de onafhankelijkheid in 1991. Hij is een van de langstzittende leiders ter wereld. Ondanks geruchten over gezondheidsproblemen lijkt hij niet van plan om een stap opzij te zetten.

Autocraat

Vorig jaar kreeg hij nog 95 procent van de stemmen achter zijn naam bij presidentsverkiezingen die volgens internationale waarnemers niet eerlijk zijn verlopen. Als hij zijn termijn tot 2016 uitzit, zal hij meer dan een kwarteeuw president zijn geweest.

Zijn medestanders zien Nazarbajev als een sterke leider die Kazachstan na de onafhankelijkheid uit het economische moeras heeft getrokken en de politieke integratie kon bewaren, waardoor het land in de 21ste eeuw van de rijkdom uit olie en van politieke stabiliteit kon profiteren. Zoals zijn adviseur Yermoekhamet Yertysbajev het vorig jaar verwoordde: “Er komt niemand meer zoals Nazarbajev.”

Zijn tegenstanders vinden dat hij steeds meer een wereldvreemde autocraat wordt. Nazarbajev en zijn familie kregen in 2010 levenslange immuniteit en het recht om in te grijpen in de wetgeving. Die zet was bedoeld om de overgang naar het post-Nazarbajevtijdperk te vergemakkelijken.

“Ons politiek systeem en onze grondwet zijn nauw verweven met één persoon”, verklaart Dosym Satpajev, directeur van de Kazakhstan Risks Assessment Group. Dat zou een eventuele opvolger met een kater kunnen opzadelen, vreest Satpajev. “Het is erg moeilijk om een zeer gecentraliseerd systeem te decentraliseren. De boel zou kunnen instorten.”

Sociale onrust

Het sociaal-politieke kader van Kazachstan vertoont al barsten. Stabiliteit is Nazarbajevs stokpaardje, maar in 2011 waren er voor het eerst terroristische aanslagen in het land. Vooral de dodelijke onlusten in de stad Zhanaozen vorig jaar waren volgens sommigen een teken aan de wand. Functionarissen willen echter niet toegeven dat er een zekere sociale onvrede heerst.

Vladimir Kozlov, leider van de ongeregistreerde oppositiepartij Alga!, belandde in de gevangenis zogezegd om hij een aanstoker is. Er worden stappen ondernomen om zijn partij, een van de enige echte oppositiestemmen in Kazachstan, op te doeken.

De regeringsleden spreken over politieke stabiliteit en economische welvaart als Nazarbajevs erfenis, maar opponenten zeggen dat die stabiliteit er gekomen is door dissidente stemmen het zwijgen op te leggen.

Er is al druk gespeculeerd over wie de tweede president van Kazachstan kan worden. Aangezien Nazarbajev zelf nog geen stappen heeft ondernomen om een opvolger aan te duiden, ligt het veld open.

“Hij heeft nog tijd om een opvolger naar voren te schuiven. Maar hij heeft geen tijd meer om het politieke systeem te moderniseren zodat er na hem ook nog stabiliteit zal zijn”, meent Satpajev.