Verhoormethoden CIA leiden tot geheugenverlies

De zogenaamde “enhanced interrogation techniques” slaan onder meer op praktijken als waterboarding (schijnverdrinking) en slaapdeprivatie of het uitbuiten van fobieën voor bijvoorbeeld insecten of honden. Dergelijke praktijken zijn niet alleen ethisch af te keuren, ze zijn ook gebaseerd op foute wetenschap en contraproductief, zegt O’Mara, stressdeskundige aan het Institute of Neuroscience van het Trinity College in Ierland. “Er is een grote hoeveelheid wetenschappelijke literatuur over de effecten van extreme stress op motivatie, humeur en geheugen, zowel bij dieren als mensen”, schrijft O’Mara. “De technieken veroorzaken extreme, herhaalde en langdurige stress, waardoor het geheugen aangetast wordt.”

Tikkende tijdbom

Onder de regering-Bush maakten de Amerikaanse strijdkrachten en inlichtingendiensten gebruik van die technieken. De nieuwe Amerikaanse president Obama maakte er officieel een einde aan en kreeg daarvoor tegenwind van onder meer de voormalige vicepresident Dick Cheney. Ook de huidige baas van de inlichtingendiensten Dennis Blair verdedigt de technieken als een manier om zwijgzame verdachten te doen praten. Vooral het “tikkende tijdbom”-scenario wordt aangehaald: het is verantwoord een terreurverdachte te folteren als daarmee een aanslag vermeden kan worden die tientallen mensen het leven kan kosten.
Maar ook binnen de inlichtingendiensten is er veel tegenstand tegen de methodes, omdat de verkregen informatie weinig waarde zou hebben. Ondervraagden zouden immers wat dan ook zeggen om de marteling te doen stoppen.

Pseudowetenschap

Volgens O’Mara zijn de technieken gebaseerd op pseudowetenschap en is er geen enkel ernstig wetenschappelijk fundament voor. In 2006 publiceerde het Intelligence Science Board al een rapport, waarin het stelde dat er geen wetenschappelijke studies te vinden waren die de technieken fundeerden. In zijn artikel geeft O’Mara nu een overzicht van studies die pleiten tegen het gebruik van de technieken. Hij toont aan dat de stresshormonen de werking grondig aantasten van de hippocampus en de prefrontale cortex, de centra in het brein die cruciaal zijn voor de werking van het geheugen. Bij langdurige blootstelling aan extreme stress kunnen de cognitieve functies aangetast worden en kan zelfs weefsel verloren gaan, zegt O’Mara.
Daardoor weten de gemartelde verdachten soms zelfs niet eens dat ze liegen. Als de marteling wekenlang aansleept, kan de schade kan immers zorgen voor een vals geheugen: de voortdurende suggesties van de ondervrager kunnen door de verdachte ingepast worden in een nieuwe versie van de realiteit.