Verkiezingsuitslag

De kiezer heeft altijd gelijk. Die democratische mantra wordt na elke inlandse verkiezing herhaald door politicologen, commentaarschrijvers, mannen en vrouwen in de straat, succesvolle én afgestrafte politici. Voor verre buitenlanden ligt dat blijkbaar anders. Als de Palestijnse bevolking haar stem massaal aan Hamas geeft, dan heeft ze ongelijk. Als de Boliviaanse of de Venezolaanse kiezer een president kiest die onbeschaamd een links beleid voorstaat, dan is hij misleid. Als de Iraniërs een rechtse, religieuze president verkiezen, dan maken ze een kapitale fout. De vergissingen die de derdewereldkiezer maakt, worden meestal verklaard door twee, elkaar versterkende oorzaken: een lokale politieke klasse die tot alles bereid is om aan de macht te komen of te blijven, en een bevolking die onwetend is, en dus makkelijk te manipuleren.
In heel wat landen wordt het resultaat van verkiezingen inderdaad vooraf vastgelegd door autocratische leiders of schimmige machtsgroepen. In Oezbekistan, bijvoorbeeld. Of in Pakistan. En uiteraard zijn er landen waar de voorwaarden om deel te nemen aan verkiezingen zodanig scheefgetrokken worden, dat er van een waarachtige keuze door het volk geen sprake meer kan zijn. Iran, waar alle kandidaten eerst goedgekeurd moeten worden door de ultraconservatieve Raad van Bewakers, is daarvan een duidelijk voorbeeld. Maar ook het Amerikaanse presidentiële systeem is in dit bedje ziek. Wie niet zelf over een onpeilbaar fortuin beschikt, moet de goedkeuring krijgen van wie dat wel heeft. Dat groen licht krijgt dan de vorm van grote schenkingen. In 2004 kreeg George W. Bush 367 miljoen dollar om zijn herverkiezing te steunen, terwijl John Kerry aan 326 miljoen dollar giften niet genoeg had om de kiezer te overtuigen. Tweemaal een ondemocratisch hoog bedrag.
Maar zelfs in landen waar de elektorale oefening niet loepzuiver tot een vertegenwoordiging van de ideeën en verwachtingen van het volk leidt, blijft het verkiezingsresultaat dikwijls een belangrijk signaal van wat er leeft aan de basis. Het feit dat het Westen zo vaak vaststelt dat de derdewereldkiezers zich vergissen, heeft meestal te maken met het feit dat de onderliggende boodschap van hun keuze niet welkom is. Bovendien moet een enkelvoudig evenement als een verkiezing uitdrukking geven aan veel botsende en soms regelrecht tegengestelde ambities en belangen. De keuze voor Hamas is op de eerste plaats een afwijzing van de corruptie en de onmacht van de Fatah-regeringen, maar is ook een uitdagend njet tegen elk compromis met een bezettend Israël.
De keuze voor Evo Morales in Bolivia is een foertstem tegen de mislukte inschakeling in een neoliberale globalisering, maar het is ook een bevestiging van de waarde die met name de armen hechten aan hun inheemse cultuur. Wij moeten het niet eens zijn met de standpunten die kiezers elders in de wereld innemen, maar als democraten moeten we daar wel respect voor opbrengen. Je kan bezwaarlijk de democratie uitdragen naar volkeren uit de vier windstreken als die volkeren daarna niet vrij en autonoom mogen bepalen wat ze met hun stem doen.
Het grootste probleem is wellicht dat de keuzes die kiezers maken gevolgen hebben tot ver over de grenzen. Dat geldt op evidente wijze voor de verkiezing van de Amerikaanse president, maar ook bijvoorbeeld voor de keuze die de Israëli’s gisteren gemaakt hebben. Die bepaalt immers ook de toekomstperspectieven van onder andere Palestijnen, Libanezen en Iraniërs. De regels van het spel bepalen echter dat de talrijke buren van Israël zullen moeten praten met wie door de Israëlische kiezers verkozen wordt tot hun vertegenwoordiger. Die regels moeten ook gelden voor de grootmachten van deze wereld in hun omgang met kleinere, minder machtige of minder rijke staten en volkeren. Het alternatief is nog meer (preventieve) oorlog. En wie zou daarvoor stemmen?
Reageer op dit artikel