Verslag MO*lezing Shirin Ebadi

Nobelprijswinnares Shirin Ebadi schetste een dramatisch beeld van de vrouwenrechten in de Iraanse Islamitische Republiek. Ebadi, te gast als spreker op de eerste MO*lezing, won in 2003 de Nobelprijs voor de Vrede vanwege haar niet aflatende inzet voor de mensenrechten in Iran.
Maar Iraanse vrouwen die opkomen voor hun rechten worden in Iran veelvuldig de mond gesnoerd. Zeker nu; in de aanloop naar de presidentsverkiezingen in juni van dit jaar. De overheid in Teheran heeft de strijd tegen dissidente stemmen, waaronder Ebadi, opgevoerd en spaart daarbij het geweld niet.
Opkomen voor vrouwen- of andere mensenrechten wordt gecatalogeerd onder ‘bedreiging van de nationale veiligheid’. Een beproefde tactiek, blijkt later uit de uitleg van Karim Lahidji, ondervoorzitter van de Internationale Federatie van Liga’s voor Mensenrechten.

Geen vrije verkiezingen

Ebadi heeft geen hoge dunk van de presidentsverkiezingen in haar land. De kiesstrijd is georchestreerd en kritische geluiden worden geweerd. Immers, alle kandidaten moeten de zege krijgen van de Raad van Hoeders. Die raad bestaat uit twaalf mannen van wie de helft geestelijken zijn die benoemd door de rahbar, de religieuze leider van Iran, en de andere helft rechtsgeleerden.
De beslissingen van de Raad van Hoeders zijn conservatief. Hervormingsgezinde kandidaten krijgen daardoor geen kans. Criticasters krijgen al helemaal geen uitzicht op een plaats op een stembiljet.
Toch roept Ebadi niet op tot een boycot van de verkiezingen. Ze geeft ook geen kiesadvies. Iedereen is vrij om te kiezen, zegt ze.

Mensenrechten

Tijdens de eerste MO*lezing in een tot de nok gevuld Kaaitheater in Brussel ging Ebadi vooral dieper in op de mensenrechten in haar land. Of -beter gezegd- het gebrek er aan. Op zowat alle vlakken loopt het mis.
Vrouwen worden niet voor volwaardig aanzien. Een afwijkende mening hebben, wordt niet getolereerd. In het slechtste geval wordt je uit de weg geruimd of zonder proces in de gevangenis gestopt. De straffen zijn middeleeuws: steniging, kruisiging, amputatie, de doodstraf, etcetera. Dit jaar werden al 38 doodstraffen uitgesproken, waarvan twee voor -18-jarigen.
Godsdienstvrijheid bestaat niet. De officiële godsdienst zijn de sjiieten. Daarnaast zijn nog een aantal andere godsdiensten erkend (judaïsme, zoroastrisme, christendom). Maar belijders van andere godsdiensten worden onderdrukt. Dat is onder andere het geval voor baha’is en zelfs de soennieten. Ook volledige bevolkingsgroepen, waaronder de Koeren, worden onderdrukt.
Ook persvrijheid en vrijheid van meningsuiting worden in Iran niet voor vol aanzien. De voorbije vijf jaar werden zo’n 150 kranten gesloten, zegt Ebadi. Het internet wordt gefilterd en afwijkende meningen worden als ‘staatsgevaarlijk’ omschreven.

Kinderen

De Nobelprijswinnares heeft niet enkel speciale aandacht voor vrouwenrechten. Ze trekt zich ook fel de omgang met de Iraanse kinderen aan. En ook die situatie is eveneens schrijnend.
Ook als kind zijn jongens en meisjes niet gelijk. Meisjes worden als ‘volwassenen’ berecht vanaf de leeftijd van 9 (!) jaar, terwijl jongens vanaf 15 jaar meerderjarig zijn. Huwen kan voor meisjes vanaf 13 jaar, en voor jongens vanaf 15 jaar.

Vooruitgang boeken

Toch is Ebadi niet pessimistisch. Integendeel, ze stelt vast dat Iran, dat dit jaar de 30ste verjaardag van de Islamitische Republiek viert, de mensenrechtenverdragen van de Verenigde Naties nog steeds onderschrijft, hoewel die wel in de praktijk dode letter blijft.
Daarnaast heeft Iran onder druk van de bevolking een aantal hervormingen doorgevoerd. Zo hebben vrouwen meer in de pap te brokken als moeder van hun kinderen. Maar er moet nog heel wat werk verzet worden.
Waar ze niet in gelooft is de ‘Bush-aanpak’. Mensenrechten kunnen niet geïmporteerd worden en worden ook niet met bedreigingen en geweld afgedwongen. Democratie is ook geen geschenk.
Integendeel, het werkt contraproductief. De mensenrechtensituatie in Iran verslechtert op dit ogenblik omdat de Iraanse politieke en religieuze leiders zich afzetten tegen de internationale druk, meent Ebadi. Ze beperken de mensenrechten onder het mom van ‘nationale veiligheid’.
De strijd moet vooral door de Iraniërs zelf worden gevoerd, zegt Ebadi. Zij moeten overtuigd worden, hun cultuur aanpassen en opkomen voor hun rechten. Geen mensenrechten op islamleest geschoeid, maar de universele mensenrechten. Want islam valt perfect te rijmen met mensenrechten, weet Ebadi.
Dit artikel werd geschreven door Bram Souffreau op zijn weblog kapingamarangi. Ook op het weblog Radio Plasky en op de site van deBUREN (pdf) vindt u een kort verslag van de MO*lezing.