Vertrek van CIA-baas mogelijk begin van stoelendans - analyse

Wat ook de reden vormt voor het ontslag van Tenet, de kans dat er nog meer koppen gaan rollen lijkt bijzonder groot, en met name binnen het Pentagon. Het vertrek van Tenet berooft de neoconservatieve voorstanders van de oorlog in Irak van een zondebok. Want zowel de Iraakse massavernietigingswapens, als het martelschandaal en het Iraanse lek zijn op zijn minst een gedeelde verantwoordelijkheid tussen de inlichtingendiensten en het ministerie van Defensie. De CIA maakte onmiskenbaar fouten, maar iedereen weet dat er vanuit het Pentagon zeer sterke druk werd uitgeoefend om bewijzen tegen het Iraakse regime te vinden. En de FBI zoekt het lek voor de gekraakte Iraanse code binnen datzelfde ministerie. Gisteren (donderdag) werden enkele topmensen van het Pentagon ondervraagd over de zaak, in aanwezigheid van een leugendetector.

De opvolging van Tenet is van groot belang voor de strijd tussen de neoconservatieven en de tegenstanders van de oorlog. Voorlopig heet het dat John McLaughlin, de onderdirecteur van de CIA, de zaak overneemt na 11 juli. Maar mogelijk wil Bush toch naar de verkiezingen met een nieuwe CIA-baas. Een half jaar geleden circuleerde de naam van Paul Wolfowitz, onderminister van Defensie, als opvolger voor Tenet. Maar de goedkeuring van zijn kandidatuur door de Senaat lijkt nu onmogelijk, al was het maar omdat Chalabi de beschermeling van Wolfowitz was.

Een kandidaat aan de andere kant van het politieke spectrum is onderminister van Defensie Richard Armitage. Maar die persoonlijke vriend van Colin Powell is onaanvaardbaar voor de rechtse Republikeinen en de neoconservatieven, die nog steeds een sterke invloed hebben op Bush. Als McLaughlin toch vervangen wordt, dan lijkt Porter Goss de meest waarschijnlijke kandidaat. Hij verdiende zijn sporen als hoofd van de Commissie Inlichtingendiensten van het Huis van Afgevaardigden en zat ooit bij de CIA.

Zowel Tenet zelf als president Bush stelden het ontslag voor als een privé-zaak, maar niemand gelooft het officiële verhaal dat de CIA-baas meer tijd wil vrijmaken voor zijn gezin. De man was zeven jaar lang director of central intelligence (DCI) - een functie die in theorie alle 16 inlichtingendiensten overziet.

Ik denk dat hij tot ontslag gedwongen werd, zei voormalig CIA-directeur Stansfield Turner in een interview met CNN. De president gelooft dat hij de schuld op iemand moet steken. Toch suggereert het feit dat Tenet aanblijft tot 11 juli en dus zijn zevende ambtsjaar nog zal uitdoen, dat hijzelf de bedenker is van zijn ontslag. Bovendien heeft het Witte Huis nog geen opvolger, wat erop wijst dat Bush inderdaad verrast werd door zijn ontslag.

De druk op de CIA-baas was bijzonder groot geworden. Zowel het Republikeinse als het Democratische kamp namen hem onder vuur nadat bleek dat de inlichtingendiensten niets deden met informatie over één van de kapers van 11 september. En de rechterflank van de Republikeinse partij nam van bij het begin aanstoot aan Tenet omdat die nog benoemd was door Bill Clinton.

Tenets uitstekende persoonlijke relatie met de huidige president mocht echter niet baten. Niet enkel het geblunder van voor 11 september 2001 stelde de CIA in een slecht daglicht. De inlichtingendienst scheurde ook zijn broek aan de verkeerde bewijsvoering rond de vermeende massavernietigingswapens in Irak. Recent kwam daar de kritiek bij op de ondervragingstechnieken van de CIA, die vaak neerkomen op pure marteling.

De echte aanleiding van Tenets ontslag ontstond waarschijnlijk pas deze week. Een Amerikaanse krant pakte woensdag uit met het nieuws dat Teheran op de hoogte is van het feit dat de geheime code van de Iraanse inlichtingendienst gebroken werd door de Amerikanen. De Iraakse politicus Ahmad Chalabi zou dat geheim hebben doorgespeeld aan het Iraanse regime.

(mm/adr)