Vijf redenen om stil te staan bij de dood van Mandela

1. Het icoon Mandela

Na 26 jaar gevangenschap koos Nelson Mandela voor dialoog en verzoening. Met zijn indrukwekkend levensverhaal werd hij een voorbeeldfiguur voor ieder die zich inzet voor democratie, solidariteit en tolerantie. Het begrip “Mandela” werd groter dan de persoon zelf. Zijn charisma en charme gaven een positief imago en hoop voor Zuid-Afrika, en voor het Afrikaanse continent in het algemeen.

2. Geen burgeroorlog

Tijdens het einde van apartheid zat Zuid-Afrika op een vat vol explosieven. Terwijl de zwarte bevolking geen andere uitweg meer zag dan de gewelddadige actie, verspreide het regime bewust verdeeldheid tussen de strijdende facties. Nelson Mandela slaagde er met zijn leiderschap in om van het ANC de leidende gesprekspartner te worden met het regime, en hen ervan te overtuigen dat een geweldloze overgang naar democratie mogelijk was. 

3. De nieuwe natie Zuid-Afrika

Apartheid werd vormgegeven door de Nasionale Partij, het politiek verlengstuk van de Afrikanerbeweging.  Deze partij worstelde met een onverwerkt verleden, zat in een internationaal isolement en had angst voor het steeds groter wordende overwicht van de zwarten in de steden. Geen wonder dat deze partij apartheid niet zomaar zou laten vallen. Mandela kende de gevoeligheden van het Afrikanerdom, en paaide het regime met zijn kennis over Afrikaner geschiedenis, cultuur en taal. Hij ontwierp een nieuw Zuid-Afrika waar er plaats was voor alle culturen in Zuid-Afrika, ook het Afrikanerdom. Met zijn optreden in Springbok-shirt tijdens de rugbyfinale van 1995 veroverde hij definitief de harten van de Afrikaners.

4. De kracht van diplomatie

Mandela komt uit een familie van adviseurs voor lokale clanhoven. Zo kreeg hij al van kleins af aan al een gevoeligheid voor diplomatie mee, wat later nog verder aangescherpt werd tijdens zijn opleiding tot advocaat. Zijn retorische kwaliteiten en onderhandelingstalenten hielpen hem om samen met F.W. De Klerk en co een uitweg uit apartheid te vinden. Ook na zijn presidentschap kon deze talenten inzetten. Mandela werd herhaaldelijk gevraagd om als bemiddelaar op te treden bij nationale en internationale conflicten.

5. Zijn strijd tegen Aids

Hoewel hij tijdens zijn presidentschap de ernst van de problematiek nog niet inzag, groeide hij later uit tot één van de gezichten in de strijd tegen aids. Terwijl zijn opvolgers Thabo Mbeki en Jacob Zuma nog knullig communiceerden over de epidemie, zette Mandela zich tijdens zijn pensioen succesvol in tegen het stigma van aids. Met zijn morele autoriteit was niemand beter geschikt om de Zuid-Afrikanen ervan te overtuigen dat aids geen taboe hoeft te zijn.

Janus Verrelst studeerde geschiedenis aan Universiteit Antwerpen. Momenteel werkt hij als wetenschappelijk medewerker voor de Universitaire Stichting voor Ontwikkelingssamenwerking (USOS). Met de uitwisselingsorganisatie “AFS Interculturele Programma’s” leefde hij een jaar bij een gastfamilie in Orlando-West (Soweto),  een vroegere woonbuurt van Mandela en een  historisch actieterrein van de strijd tegen apartheid.