Visie op VS-hegemonie heeft opnieuw de wind in de zeilen

Door de politieke ambities van mogelijke concurrenten te ontmoedigen en
tijdig op te treden tegen staten die massavernietigingswapens maken, zouden
de VS het hele Euraziatische continent onder militaire controle krijgen, zo
voorspelde het document uit 1992. Militaire interventies zouden een
constante worden in het geopolitieke landschap en Washington zou uitgroeien
tot de ultieme behoeder van de wereldorde, zonder evenwel het eigen belang
uit het oog te verliezen.

De VS kunnen niet de politieman van de wereld worden door te strijden
tegen elke vorm van onrecht. We houden ons het recht voor enkel het onrecht
aan te pakken dat ingaat tegen onze belangen, dat van onze bondgenoten of
dat een ernstige bedreiging vormt voor de internationale betrekkingen, zo
luidde de ontwerptekst voor een Defence Policy Guidance (DPG).

In de uiteindelijke DPG bleef van die imperialistische visie niet veel
over, onder druk van toenmalig nationaal veiligheidsadviseur Brent
Scrowcroft en minister van buitenlandse zaken James Baker. Maar de
strategie werd niet vergeten door de toenmalige Pentagon-baas Dick Cheney
en de medewerkers die de tekst hadden opgesteld: Paul Wolfowitz en I. Lewis
Libby.

Toen op 11 september gekaapte lijnvliegtuigen in de WTC-torens en het
Pentagon crashten, werd de Pax Americana zeer uit de la gehaald. Dick
Cheney was intussen vice-president geworden, Libby zijn naaste adviseur en
Wolfowitz vice-minister van Defensie onder gelijkgezinde Donald Rumsfeld.
Op een jaar tijd zijn de haviken in de Amerikaanse regering er volgens
Amerikaans VN-ambassadeur John Negroponte in geslaagd een einde te maken
aan een traditie van 55 jaar tweesporenbeleid.

Die traditie, zoals onlangs beschreven door professor G. John Ikenberry
in het weekblad Foreign Affairs, bestond uit een combinatie van twee
strategieën. Een realpolitiek die gestoeld was op afschrikking en het
behouden van een globaal machtsevenwicht, en een meer internationalistische
aanpak gebaseerd op het ontwikkelen van multilaterale regels om de
democratie en de vrijhandel te bevorderen.

In zijn artikel America’s Imperial Ambition schrijft Ikenberry: Volgens
het nieuwe paradigma mag Amerika zich minder aan banden laten leggen door
regels en bondgenoten en moet het unilateraal en preventief optreden tegen
terroristische bedreigingen en landen die massavernietigingswapens maken.
Om de wereldorde te besturen zullen de VS gebruik maken van hun
ongeëvenaarde militaire macht. De war on terrorism is volgens Ikenberry
niet meer dan een facade voor deze nieuwe strategie.

Deze nieuwe koers zou het resultaat zijn van de drijvende kracht van drie
politieke clans: rechtse machtspolitici zoals Rumsfeld en Cheney, joodse
neoconservatieven die nauw aanleunen bij de Israëlische regeringspartij
Likoed en de leiders van christelijk rechts in de Verenigde Staten. Zij
delen een sterk vertrouwen in de militaire macht van de Verenigde Staten en
een zwart-witvisie op een wereld waarin goed en kwaad elkaar bestrijden en
de VS de krachten van het goede vertegenwoordigen.

Tot de politieke agenda behoren ook de steun voor de Israëlische premier
Ariël Sharon en pogingen om internationale verdragen, bijvoorbeeld over het
internationaal strafhof en ontwapening, te saboteren. Dit wantrouwen tegen
multilateralisme, dat niet strookt met de bijzondere roeping van de VS,
gaat gepaard met een wantrouwen voor Europeanen en de overtuiging dat de
radicale Islam een bedreiging vormt voor de Westerse beschaving. Ook China
behoort op lange termijn tot de bedreigingen, maar dat wordt tegenwoordig
niet meer zo luid gezegd.

Al deze stellingen zijn terug te vinden in de brieven en verklaringen van
het Project for a New American Century (PNAC). Deze organisatie werd vijf
jaar geleden opgericht door een twintigtal rechtse politici, onder wie
Cheney, Rumsfeld, Wolfowitz, Libby, Jeb Bush en Dan Quayle.