Vlaamse pers slaakt noodkreet

De Morgen boert niet slecht. In 2008 werden gemiddeld 54.728 exemplaren van de krant verkocht. Dat is een stijging van 3,81 procent met het jaar daarvoor. Toch maakte De Persgroep -uitgever van de krant- eind vorig jaar bekend flink te willen snoeien in de redactie.
‘Collectief ontslag is de beste manier om een kwaliteitskrant onmogelijk te maken’, beet Bultinck de spits af in een uitverkochte KVS. Hij haalde aan het begin van het panelgesprek onder meer uit naar de hoofdredactie van De Morgen: ‘Het werd moeilijk om in onze eigen krant ook maar de kleinste berichten te publiceren over het geplande collectieve ontslag. Daarom dit protestfeest.’

Kleur bekennen

Ook mediaprof Karin Raeymaeckers (Universiteit Gent) en Marc Van de Looverbosch, voorzitter van de Vlaamse Vereniging van Journalisten, hekelden het gebrek aan berichtgeving over de malaise in eigen rangen. ‘De hoofdredactie lijkt wel de directie geworden’, zei de mediaprof (die later ook Peter Vandermeersch van De Standaard op de korrel nam: ‘Een award voor Marketeer van het Jaar moet je als hoofdredacteur weigeren. Je moet niet waken over de band met je adveerteerders, maar over die met je lezers.’)
Van de Looverbosch stelde het nog scherper: ‘Hoofdredacties, kies aan welke kant u staat: aan die van de redactie of aan die van de directie? Kiest u de kant van de directie, word dan liever manager of directeur. En lever uw beroepskaart dan in.’
Niet alleen het personeel van De Morgen hangt het zwaard van Damocles boven het hoofd, ook andere media in binnen- en buitenland snoeien in personeel. ‘Het gaat niet zo best met de geschreven pers’, beaamde prof Raeymaeckers. ‘Probleem is dat de economische recessie ingrijpt op de reclame-inkomsten, en dat is een streep door de rekening van kranten.’
‘Een bijkomend probleem voor de gedrukte media is dat er steeds meer andere media bijkomen, denk dan aan online media of gratis kranten. Daardoor hebben kranten het sowieso moeilijk. Maar in tegenstelling tot de meeste Vlaamse kranten zie je bij De Morgen geen negatief verhaal van dalende leescijfers. Ik heb dan ook een gek gevoel bij het snoeien in de redactie. Gek is namelijk dat de besparingen die De Persgroep wil doorvoeren alleen op het conto van De Morgen komen.’

Pestgroep

Volgens Van de Looverbosch gebruiken mediagroepen de economische crisis als excuus om te doen wat ze sowieso al van plan waren: ‘Maar ze beseffen niet dat ze zo trappen op het hart van de lezers. Il faut le faire, mijnheer Van Thillo, in België mensen ontslaan maar in Nederland tegelijkertijd kranten opkopen. Dit is geen Persgroep maar een pestgroep.’ Applaus in de zaal.
In het publiek vroegen sommigen zich luidop af of een coalitie met Nederlandse journalisten (‘Weten ze bij De Volkskrant wel wat Van Thillo bij De Morgen allemaal aanricht?’) de mediabaas op andere gedachten zou kunnen brengen.

Bedreigd: pluralisme en onderzoeksjournalistiek

Verschillende panelleden wezen erop dat de vierde macht steeds meer aan kwaliteit inboet –een analyse die de voorbije maanden en jaren herhaaldelijk is gemaakt door mediawatchers als Nick Davies (auteur van Flat Earth News) en Ides Debruyn van het Fonds Pascal Decroos, en die ook aan bod komt in online analyses van de Vlaams-Nederlandse Vereniging van Onderzoeksjournalisten, Mediakritiek.be of de Nederlandse webstek van De Nieuwe Reporter.
Europarlementslid en voormalig journalist Dirk Sterkx toonde zich bezorgd over het pluralisme in de media. ‘Welgeteld één Belga-journalist volgt -als enige- de volledige werking van het Europees Parlement op. Vervolgens nemen alle media zijn berichten over. Als je niet investeert in redacties krijg je dat fenomeen meer en meer. Het gebeurt trouwens op verschillende terreinen. Leg alle kranten eens naast mekaar; je zal zien dat het steeds dezelfde boeken en films zijn die besproken worden.’
Van onderzoeksjournalistiek komt volgens Sterkx nog maar weinig in huis. ‘Het Fonds Pascal Decroos is de enige die nog zorgt voor onderzoeksjournalistiek. Lees je een onderzoeksjournalistiek artikel of boek, dan staat er bijna altijd het logo van het FPD onder. Maar het punt is dat redacties eigenlijk zelf in onderzoeksjournalistiek zouden moeten investeren.’

Leentjebuur

Een andere zorgwekkende evolutie werd aangehaald door Raeymaekers: ‘Het management denkt dat je een krant kunt bijeensprokkelen door leentjebuur te spelen. Knippen en plakken is de kwaal van deze tijd.’ Met als gevolg dat kwakkels zich als een lopend vuurtje kunnen verspreiden. Bronnen dubbelchecken -nochtans de kernopdracht van de journalist- gebeurt steeds minder.
Der Spiegel bracht vorige week nog het verhaal van een student journalistiek die op Wikipedia bewust een fout had toegevoegd aan de informatie over een nieuwe Duitse minister. Prompt namen een hoop media de fout over –Bild drukte hem zelfs af op de voorpagina.

Collectief ontslag is de beste manier om een kwaliteitskrant onmogelijk te maken.

Point made.

Zeveraars

Knack-directeur Rik Van Cauwelaert merkte op dat redacties best ook de hand in eigen boezem steken. Hij verwees naar een opiniestuk van auteur David Van Reybrouck (Kortwieken, dat schaamhaar van Madonna) in De Morgen. Van Reybrouck schrijft onder meer: ‘Uiteraard lees ik nog steeds schitterende stukken in onze kranten en op onze websites, maar de karrenvracht aan nevennieuws begint stilaan verstikkend te werken.’
Volgens Van Cauwelaert legt Van Reybrouck de vinger op de wonde: ‘Veel hebben we aan onszelf te danken. We lieten toe dat de kooplui naar de tempel kwamen. Managers en mediaguru’s kwamen journalisten vertellen hoe ze hun job moesten doen. Wij hebben dat soort zeveraars toegelaten.’ Volgens Marc Van De Looverbosch gebeurde dat niet zonder tegenwind: ‘Wij hébben geprotesteerd tegen die gang van zaken. Maar wij werden gezien als conservatieven die niet mee zijn met de toekomst.’

Staten-Generaal van de media

‘Media leveren een belangrijke bijdrage tot het democratisch proces’, zei Vlaams minister van media Kris Peeters, die benadrukte de pers een specifiek product is dat je niet kunt vergelijken met pakweg schoenen. Peeters: ‘Eén ding hebben we als overheid gedaan: de geschreven pers inschakelen in overheidscommunicatie. Maar zomaar met geld over de brug komen, is niet de oplossing.’ Marc Van de Looverbosch trad de minister hierin bij: ‘Inderdaad, want zo zou je de persgroepen nog belonen ook.’
Peeters riep de media expliciet op om oplossingen naar voor te schuiven. ‘Als de markt de kwaliteit niet kan bewaken, hoe pakken we het dan aan? Ik heb er nog geen antwoord op gekregen. Ik hoop op antwoorden tegen de Staten-Generaal die we op 19 maart organiseren.’ Marc Van De Looverbosch hoopt dat dat initiatief ‘geen praatbarak wordt. Hopelijk zien we resultaat voor de Vlaamse verkiezingen.’

‘There is something rotten in the land of media’

Wouter Hillaert, ex-medewerker cultuur van De Morgen, gaf tekst en uitleg bij Press For More, een initiatief waar een veertigtal cultuurverslaggevers zich intussen bij hebben aangesloten. Ze maken zich zorgen over ‘cultuurpers met een meerwaarde’.
Hillaert: ‘Recensies zijn de voorbije jaren steeds korter geworden. Cultuuranalyse wordt voorbehouden voor de finale van de Slimste Mens.’ Op drie weken tijd hebben zesduizend lezers, luisteraars en kijkers de petitie van Press For More ondertekend. Op 5 mei volgt een slotdag in de Gentse Vooruit. 
Vervolgens was het de beurt aan Manu Vanhaverbeke, die op Facebook de groep ‘Red de Redactie van De Morgen (en de rest)’ lanceerde. Na vier dagen hadden al 6.000 Facebook-leden zich aangesloten, intussen staat de teller op 8.165.
Van Haverbeke las een lezerbrief aan de uitgever voor. ‘U zegt dat de ontslagen geen invloed zullen hebben op de kwaliteit van de krant. Kom nou, alsof een uurwerk met een kwartier minder nog altijd het juiste uur zou kunnen aangeven. Er is reeds langer iets rot in persland’, aldus de boze lezer. ‘Verstil uw honger naar uitsluitend winstgevend resultaat en behoud uw journalisten, godverdomme.’

Hoogstnoodzakelijk mediadebat

Daarna was het podium aan artiesten en kunstenaars die hun solidariteit betuigden met de redactie van De Morgen. Rudy Trouvé, Flip Kowlier, Luc Tuymans, Admiral Freebee, Stijn Meuris, Axelle Red, An Pierlé, Frank Vander Linden en co. speelden tot in de vroege uurtjes. Het publiek (de happy few uit middenveld, media, de culturele scene en de nationale politiek die een kaartje voor het protestfeest wisten te bemachtigen) gooide de benen los of zette tussen pot en pint de discussie verder.
Wanneer gaat De Morgen-redactie over tot hardere acties? Waarom zijn figuren als Walter Pauli of Yves Desmet nog niet op de voorgrond getreden? Wat is er gebeurd met Christian Van Thillo (die een paar jaar geleden met de MediAcademie nog fiks investeerde in de redacties van De Persgroep) zijn passie voor de media? Wat gaat er elke dag heen door DM-hoofdredacteur Klaus Van Isacker? Welk is het volgende medium dat in de klappen deelt? Het zijn maar enkele van de vele vragen die we in de KVS hoorden stellen.
En terwijl de beats de nacht vulden, werd steeds duidelijker dat het protestfeest van De Morgen niet het orgelpunt maar hooguit de prélude vormt van een hoogstnoodzakelijk mediadebat in Vlaanderen.