Vlaamse politici over het Europees Parlement (1)

Lees ook deel 2 - deel 3 - deel 4

Het EP is geen parlement zoals de nationale parlementen. Op welke manier is het toch een essentiële democratische instelling?

Ivo Belet (CD&V): Zodra het Lissabon Verdrag goedgekeurd zal zijn, zal de voorzitter van de EC voor de eerste keer wel uit de grootste fractie in het EP komen. Dat is toch al een belangrijke vooruitgang. Trouwens, alle leden van de Europese Commissie zijn ook wel verkozenen. Het is niet zo dat er geen relatie is tussen de democratie en de leden van de EC.
Alle Europese Commissarissen moeten zich presenteren aan het EP en ze moeten hun eed afleggen tegenover het EP, op basis van hun Europees engagement. Natuurlijk voldoet de praktijk van de EC niet aan de Europese idealen die in zo’n eed verwoord worden en wegen de nationale reflexen en belangen vaak toch nog veel meer door dan wenselijk, maar het is zeker niet zo dat het Europees belang secundair zou zijn voor de Commissie. De EC is trouwens vaak een sterke bondgenoot van het EP, in spanning met de Europese Raad.
U zegt dat Lissabon  ervoor zal zorgen dat 90 procent van de Europese wetgeving door het EP zal gemaakt worden. Welke tien procent worden u onthouden?
Ivo Belet (CD&V): De sociale en fiscale wetgeving blijft onderworpen aan unanimiteit binnen de Europese ministerraden. Dat is heel jammer,  want daardoor houden de nationale regering het vetorecht over die beslissingen. De arbeidstijdenrichtlijn is een voorbeeld van de consequentie daarvan. Het EP had voor een forse verbetering van de sociale impact daarvan gestemd, maar Groot-Brittannië houdt dat dus tegen.
Anne Van Lancker (sp-a): Het EP is een meer dan volwaardige wetgever en het heeft ook al bewezen dat het van die bevoegdheid gebruik kan maken en voorstellen van de Commissie compleet veranderd kan teruggeven. Het voorbeeld daarvan dat mij het meest aan het hart ligt, is de Bolkestein-richtlijn, een ultraliberaal voorstel dat ook sociale diensten en gezondheidszorg wou privatiseren. Het resultaat van het parlementaire werk was een heel aanvaardbaar pakket waarin wel een markt gecreëerd werd voor commerciële diensten maar waarbij gemeenschapsdiensten onverlet gelaten werden en waarbij de sociale rechten van de werkers gerespecteerd werden.
Als het Verdrag van Lissabon in werking zou treden, verandert het machtsevenwicht in de Europese constructie in het voordeel van het EP. Het EP wordt dan een volledig bevoegde wetgevende kamer voor het hele pakket dat te maken heeft met migratie, politiek en justitie. Er zal dus op een heel nieuw evenwicht gespeeld worden, waarbij het gewicht van de ministers en dus van de grote lidstaten vermindert.
Het EP is natuurlijk nog altijd geen volwaardige wetgevende macht, want we hebben geen initiatiefrecht. Maar we moeten ons geen illusie maken: ook in nationale parlementen is dat niet zo anders. Wie deel uitmaakt van de oppositie weet dan zijn initiatieven zelden tot wetten zullen leiden, en wie deel uitmaakt van de meerderheid moet de initiatieven meestal overlaten aan de regering.
Meestal is het EP een bondgenoot van de EC, omdat zij geacht wordt te staan voor het algemeen belang. Maar onder Barrosso is dat “algemeen belang” wel heel rechts ingevuld. De samenwerking tussen de fracties in het EP is de enige reden waarom uiteindelijk zowel de Commissie als de Raad door de knieën gegaan zijn.
Speelt de ideologische tegenstelling dan niet in het EP?
Anne Van Lancker (sp-a): Er zijn wel degelijk politieke kleuren en tegenstellingen in het EP. We hebben bij het begin van deze mandatuur bijvoorbeeld een tweede verwerping gedaan van de Havenrichtlijn, terwijl we die richtlijn in eerste lezing maar met een heel nipte meerderheid tegengehouden hadden. In veel dossiers wordt er ook rechts tegen links gestemd. Het feit dat we niet zitten met een meerderheid die een regering levert en een minderheid die in de oppositie zit, doet veel meer eer aan de dossiers en de parlementsleden die er op werken.
Meerderheden worden opgebouwd naar gelang het dossier dat voorligt. Als het over migratie, politie, veiligheid gaat vinden wij vanuit de socialistische fractie makkelijker overeenstemming met de liberalen, omdat we dezelfde keuze voor fundamentele vrijheden en mensenrechten maken. Maar als het over sociale thema’s gaat, vinden we veel makkelijker gehoor bij de EVP of tenminste bij de christendemocraten binnen die fractie. Het enige nadeel van deze manier van werken met telkens verschuivende meerderheden is dat de leesbaarheid van het EP voor het grote publiek dreigt te verdwijnen.
Annemie Neyts (Open VLD): We zijn allemaal verkozen door de bevolking van de lidstaten. Bovendien hebben we een volwaardige controlefunctie, zeker tegenover de EC, die we naar huis kunnen sturen. We moeten ook een advies geven over de voorzitter van de EC én een globaal advies over het geheel van de voorgestelde Commissarissen. Vorige keer bij de samenstelling van de Commissie heeft het EP duidelijk gemaakt dat we de Italiaanse kandidaat Rocco Butiglioni met zijn portefeuille voor Justitie, Rechten en Vrijheden niet zouden goedkeuren.
Tegenover de Raad hebben we minder impact, al kunnen we uiteraard wel vragen stellen en in discussie gaan. Als er democratisch deficit is in Europa, dan ligt het in het feit dat het EP de Europese Raad niet naar huis kan sturen. Ook voor het vaststellen van de begroting voor de hele Unie is er een uitdrukkelijk akkoord nodig van het EP. Dat is een stuk sterker dan in de meeste nationale parlementen.
Vijf jaar geleden raakten de Raad en de Commissie het niet eens over de financiële krijtlijnen voor de komende jaren (2007-2013). Het EP is er dan wel in geslaagd een overeenkomst te vinden daarover, die dan gediend heeft als model voor de Commissie en de Raad.
Hoe komt het dat een parlement met 785 leden tot overeenkomst komt terwijl een Raad met toen 25, nu 27 aanwezigen daarin niet slaagt?
Annemie Neyts (Open VLD): Wij kunnen daar meer tijd aan besteden en we hebben daar een gespecialiseerde begrotingscommissie op werken. Zij worden gesteund door hun fracties en kunnen desnoods dag en nacht, weken aan een stuk daarover praten. De ministers vergaderen elke maand, zij hebben niet de tijd om echt door te bomen tot er een compromis uitkomt. Anderzijds heeft het EP meer het algemeen Europees belang voor ogen.
Bart Staes (Groen!): Het EP is veel meer een echt democratische arena dan andere parlementen. In die zin dat je voor elk dossier dat je als rapporteur beheert, coalities met collega MEP’s kunt sluiten. En dat vooral op basis van argumenten en over de partijgrenzen heen. Dat betekent onder andere een goed gevoel voor diplomatie en goed kunnen onderhandelen. Zo kan je als relatief kleine groene fractie toch behoorlijk op de Europese besluitvorming wegen. In nationale parlementen blijven kleine (groene)  partijen vaak ‘veroordeeld’ tot oppositie voeren en de meerderheid bekritiseren. In het EP kun je toch wegen.   
Het Verdrag van Lissabon zal de macht van het EP nog vergroten, ook op terreinen als migratie, asiel en landbouw krijgt het EP medebeslissingsrecht. Landbouw is nog steeds zo’n 40 procent van de EU begroting, dus dat is van belang, ook al omdat het hervormingsproces van het landbouwbeleid de komende jaren cruciaal blijft.
Ik denk dat de machtsbalans door Lissabon iets meer in de richting van het EP zal verschuiven, wat democratisch een goede zaak is. En al helemaal als de relaties en contacten met de nationale parlementen worden verstevigd. Lissabon vergroot ook de inspraak van burgers via bijvoorbeeld het Burgerinitiatief: als ngo’s of anderen een miljoen handtekeningen verzamelt dan moeten de EU instellingen daar een gevolg aan geven.