Vlaanderen herontdekt Congo

Na een korte passage bij de vice-minister van Buitenlandse Zaken, arriveerde Bert Anciaux, Vlaams minister van Cultuur, Jeugd en Sport, in het Centre Culturel Congolais Thêatre du Zoo. De Fanfare La Confiance was de andere genodigden en de nieuwsgierige Kinois al een hele tijd aan het opwarmen voor de hoge bezoeker uit Vlaanderen. Samen met Congolees minister van Cultuur Esdras Kambale Bahekwe was Bert Anciaux in het cultuurcentrum om de culturele samenwerking tussen Vlaanderen en RDCongo formeel te bekrachtigen. Anciaux noemde zichzelf minister van Optimisme, ‘omdat cultuur zo veel hoop belichaamt’. Hij waarschuwde de volle zaal genodigden tegelijk dat hij niet met een grote zak geld gekomen was, toch heeft Vlaanderen voor 2008 125.000 euro ingeschreven om deze samenwerking te ondersteunen. ‘Met de Vlaamse steun willen wij geen artistiek toerisme stimuleren’, zei KVS-directeur Jan Goossens in zijn toespraak. Concreet wil dat onder andere zeggen dat elk gezelschap of elke organisatie die in deze samenwerking wil stappen zélf moet investeren in de loonkosten van de medewerkers die ingezet worden.

Uitwisseling van ideeën

De KVS legde de voorbije drie jaar de fundamenten voor de toekomstige samenwerking, en kreeg vorm in artistieke projecten uit België of Congo die in respectievelijk Congo of België getoond werd. In toenemende mate werd ook gekozen voor artistieke projecten die samen uitgedacht en vormgegeven werden. Mijnheer Mwambayi, directeur van CCC Le Zoo, benadrukte net als Jan Goossens dat de samenwerking essentieel gericht moest blijven op het ondersteunen van kunstenaars en hun creatie via uitwisseling. Maar om die ambitie vorm te geven, is wel degelijk financiële ondersteuning nodig, impliceerde hij: ‘De creativiteit van kunstenaars hangt niet alleen af van hun talent, maar ook van de context waarin ze kunnen of moeten werken. De inspanningen die ze in Congo moeten leveren zijn soms wel viermaal zo zwaar als in Europa.’

Het Vlaams belang

Bert Anciaux legde in zijn toespraak sterk de nadruk op de internationale en interculturele inhoud van deze samenwerking. ‘Ik wil geen Fort Europa, ik kies  niet voor een afgesloten Vlaanderen… Mijn pleidooi tegen een hermetisch Vlaanderen zijn in de eerste plaats gebaseerd op principes van menselijkheid en mensenrechten. Maar er speelt ook een overweging van eigenbelang, want een Vlaamse Gemeenschap met gesloten deuren zou heel snel desastreuze gevolgen hebben voor onze gemeenschap en het globale welzijn… Voor mij geen bekrompen en zelfs gevaarlijk pleidooi voor een monocultuur, wel een oproep tot actief pluralisme, waarbij diversiteit vele kansen biedt en zorgt voor een sterke en levendige gemeenschap.’

Geen curiosum

De Congolese artiesten die aanwezig waren, zijn in elk geval graag bereid hun bijdrage tot die vitale interculturaliteit te leveren aan een internationale dialoog, maar ook aan een lokaal politiek debat. De rapgroep KMS, bijvoorbeeld, leverde een sterk optreden af dat de aanwezige dignitaires niet ontzag. Hun aanklacht -op een bedje van universele beats- tegen de ongelijke verdeling van de immense rijkdommen van het land en tegen het geweld dat gewone mensen -met name vrouwen- ondergaan, was beklijvend. Buiten de theaterzaal exposeerden de Kinois-schilders hun werk, waarop enkele keren expliciet gerefereerd werd naar de institutionele crisis in België. De dialoog en de artistieke interventies sijpelen voortdurend de ontmoeting tussen Belgen en Congolezen, Kinois en Vlamingen binnen. Oscar Biyabanza, vroeger directeur van het Nationaal Ballet en op dit moment zelfstandig scenograaf, benadrukte in een gesprek het belang van een eerlijke artistieke dialoog. ‘Te vaak worden Afrikaanse kunstenaars opgevoerd als curiosum, als attractie. Hun optreden wordt niet afgemeten aan artistieke waarde, maar aan exotische aantrekkingskracht. Ik hoop dat er via de samenwerking met Vlaanderen of België echt geïnvesteerd kan worden in het versterken van de infrastuctuur, de instrumenten en de opleiding van Congolese artiesten’, benadrukte hij.