VN blijven investeren in vredeshandhaving in Afrika

De VN zijn van plan tussen juli 2003 en juni 2004 2,17 miljard dollar uit te geven aan vredeshandhaving. Daarvan is 1,3 miljard dollar opzijgezet voor de vijf bestaande vredesmissies in Afrika. De VN heeft blauwhelmen en/of waarnemers in de Westelijke Sahara (MINURSO), Sierra Leone (UNAMSIL), tussen Ethiopië en Eritrea (UNMEE), in Ivoorkust (MINUCI) en de Democratische Republiek Congo (MONUC). De operatie in Congo kost volgend 608,2 miljoen dollar; in Sierra Leone kan volgens de begroting 543,4 miljoen worden uitgegeven. De drie overige missies in Afrika zijn daarmee vergeleken heel klein.

Iedereen vindt dat de internationale gemeenschap tussenbeide moet komen in Afrika, dat sinds het eind van de Koude Oorlog verscheurd wordt door burgeroorlogen. Maar niemand is tevreden met de resultaten. VN-vredesoperaties hebben altijd gemengde resultaten opgeleverd, zegt Bill Fletcher van het TransAfrica Forum. Volgens biedt de in 1999 opgerichte MONUC een goede illustratie van hoe het fout kan gaan. Er werd begonnen met een veel te geringe troepensterkte van 4.500 manschappen, en hun mandaat was zo beperkt dat ze niet veel konden uitrichten. Blauwhelmen zijn per definitie licht bewapend en dus niet in staat weerwerk te bieden als het vuur echt in de pan slaat. Een Uruguyaanse eenheid van 700 manschappen moest werkloos toekijken hoe dit voorjaar een bloedige slachtpartij op gang kwam in het Ituri, een streek in het noordoosten van Congo.

Nodig is de combinatie van een troepenmacht die voldoende groot is, een mandaat dat de soldaten toelaat hun vuurkracht in te zetten en samenwerking met de inspanningen voor nationale verzoening, stelt Fletcher. De VN-Veiligheidsraad zette vorige maand het licht op groen voor een door Frankrijk geleide multinationale snelle interventiemacht die nu in het centrum van Ituri orde op zaken probeert te stellen. Die strijdkracht kan tot maximaal 1.500 manschappen omvatten en heeft een fors mandaat, dat echter al in september afloopt. Volgens David Malone, de voorzitter van de Internationale Vredesacademie in New York, zal hun aanwezigheid er enkel toe leiden dat de plaatselijke milities zich even koest houden; als de interventiemacht weg is, zullen de moordpartijen volgens hem gewoon weer hernemen. VN-secretaris-generaal Kofi Annan probeert intussen wel de MONUC te versterken.

Voor acute crisissen zijn de VN wel gedwongen een beroep doen op de militaire grootmachten, die snel goed uitgeruste troepen kunnen inzetten die een bestand kunnen afdwingen. De VN-vredesmacht in Sierra Leone kon de burgeroorlog in dat land maar onder controle krijgen na een interventie van zwaarbewapende Britse eenheden. Vorige week riep Kofi Annan de Veiligheidsraad ook op in te stemmen met een multinationale interventiemacht voor Liberia, waar rebellen met president Charles Taylor om de controle over de hoofdstad Monrovia strijden. Impliciet vroeg Annan dat de VS die strijdmacht zouden leiden.

De VN kunnen zelf geen zwaar geschut in stelling brengen, maar toch wil Annan niet horen dat de ontplooiing van blauwhelmen weinig uithaalt. In een rapport voor de VN-Veiligheidsraad somde hij begin dit jaar de successen van VN-missies in 2002 op: blauwhelmen en VN-ambtenaren hielpen bij de oprichting van een voorlopig zelfbestuur in Kosovo, bij de afbakening van de omstreden grens tussen Ethiopië en Eritrea en bij de geboorte van een onafhankelijk Oost-Timor. Ze hielpen verkiezingen mogelijk maken in Sierra Leone en leverden een bijdrage tot de vredesregeling in de DRC.

Volgens Daniel Volman van het Africa Security Project waren de negatieve ervaringen de voorbije jaren toch talrijker dan de positieve. De VN-interventies in Rwanda, de DRC, Angola en Somalia zijn volgens hem uitgelopen op rampzalige mislukkingen; successen als de blijvende vrede in Mozambique zijn eerder uitzonderingen. Volgens hem waren de mislukkingen meestal te wijten aan de weigering van de permanente leden van de VN-Veiligheidsraad (de VS, Frankrijk, Groot-Brittannië, China en Rusland) om genoeg geld of manschappen ter beschikking te stellen en de VN-missies een krachtig mandaat te geven.

Buiten Afrika zal de VN de komende twaalf maanden nog 9 vredesmissies verder financieren: in Kosovo, aan de grens tussen India en Pakistan, op Cyprus, in Georgië, aan de grens tussen Syrië en Israël, in Libanon, op Oost-Timor, op de Golanhoogte en aan de grens tussen Irak en Koeweit. In alle 15 VN-missies samen waren eind mei 34.941 militairen en burgers uit 89 landen actief. Het gezamenlijke budget van 2,17 miljard dollar is vrij mager vergeleken met de 350 miljard dollar die de VS dit jaar aan defensie uitgeven.

+United Nations Peace and Security Resources
(http://www.un.org/partners/civil_society/m-peace.htm)
+TransAfrica Forum (http://www.transafricaforum.org/)
+International Peace Academy (http://www.ipacademy.org/)