Volksopstand in Birma

Tienduizenden monniken kwamen in september op straat in steden en dorpen doorheen Birma. Hun eisen waren simpel: nationale verzoening, vrijlating van alle politieke gevangenen en het verbeteren van de levensstandaard van de mensen. Om die eisen kracht bij te zetten, reciteerden ze massaal de Metta Sutta, Boeddha’s woorden van liefdevolle zachtheid: ‘Laat iedereen vrij zijn van pijn. Laat iedereen vrij zijn van woede. Laat iedereen vrij zijn van problemen.’ De reactie van de Birmaanse generaals kwam in de vorm van geweervuur, knuppels en nachtelijke raids. Veel waarnemers dachten dat de boeddhistische generaals en hun nog religieuzere soldaten meer respect zouden opbrengen voor demonstrerende monniken dan voor demonstrerende studenten. Ze vergisten zich.
Voor mij had september 2007 een hoog déjà vu-gehalte. In 1988 nam ik als scholier deel aan de toenmalige opstand. Mijn enthousiasme werd toen gestuit door een glimmende bajonet die aan een geweer bevestigd was en door de haat in de ogen van de soldaat die het wapen op me richtte. Hij gebood me terug te keren van waar ik kwam. Daardoor werd ik niet zoals duizenden gelijkgezinden doodgeschoten, doodgeknuppeld of doodgestoken. De harde hand van toen heeft ook nu weer toegeslagen. In de vroege ochtend van 27 september werden minstens drie kloosters in Rangoon bestormd door leger en politie. Een legertruck vernielde de poort van het Ngwa Kyar Yan in de wijk Zuid-Okkalapa, waarna zowat 200 monniken werden opgepakt en het klooster kort en klein geslagen werd. Ook in de kloosters van Mogaung en Maggin vielen de ordediensten binnen en arresteerden ze tientallen monniken. Ooggetuigen zagen na zonsopgang sommige monniken terugkeren met bloedende wonden op hun kaalgeschoren hoofd. Maar ook op straat werd met scherp geschoten op demonstranten. Volgens dissidenten en buitenlandse diplomaten werden ongeveer 200 demonstranten gedood en duizenden mensen gearresteerd. Leidende monniken vatten de pijnlijke situatie samen in een zin die ze steeds weer herhaalden: ‘Het is een gevecht tussen dhamma -gerechtigheid- en ah-dhamma -onrecht.’

Aalmoezenstaking

Het is niet de eerste keer dat generaals en de naar schatting 400.000 monniken botsen. Een aantal kloosters zijn traditionele broedplaatsen van democratische bewegingen. De voorbije decennia belandden velen van de zonen van de Boeddha dan ook achter de tralies. Hun geweldloze methodes en vreedzame boodschappen haalden ze niet, zoals in sommige media beweerd werd, uit verzetscursussen die door westerse regeringen georganiseerd werden in Thailand, maar uit een lange en rijke boeddhistische traditie. Het sterkste wapen van de monniken is wellicht de patam nikkujjana kamma of aalmoezenstaking, waarbij ze giften weigeren van al wie verbonden is met het regime. Daardoor ontzeggen ze die mensen en hun families kansen op een gelukkiger hiernamaals.
De demonstraties van september kregen ook de steun van leiders van Zomi, Arakanese, Shan, Karen en Mon -etnische minderheden die al decennia lang in gewapende conflicten gewikkeld zijn met de machthebbers, die traditioneel uit de Birmese meerderheid komen. Aye Thar Aung van de Arakan League for Democracy riep alle etnische groepen, ambtenaren en soldaten op om zich bij de demonstranten te voegen en zo van Birma een democratische natie te maken. Mahn Sha, secretaris-generaal van de Karen National Union stelde dat het huidige regime niet enkel de vijand is van de Birmezen, maar van alle etnische groepen in Birma. ‘Daarom moeten we met zijn allen samenwerken, want als etnische minderheden, monniken en studenten samenspannen, kan het regime ons niet langer als slaven behandelen.’ Toch bleken de gewapende groepen van de etnische minderheden niet in staat veel bij te dragen tot het succes van de demonstraties in de steden van Birma. Bovendien waren er ook stemmen die stelden dat het een conflict van Birmezen tegen Birmezen was, waarmee de andere Birmanen niets te maken hadden.

Belangenvermenging

Ik heb van 1991 tot 1999 in twee verschillende gevangenissen gezeten. En wie eenmaal begint met verzet tegen de junta, begeeft zich op een weg zonder einde. Ik herinner me dat we in onze cellen voortdurend zaten te wachten op krachtige VN-resoluties en op steun vanuit de buurlanden. Jammer genoeg was alle hoop tevergeefs. Dat falen van de internationale gemeenschap is er mee verantwoordelijk voor dat de generaals ditmaal zo snel en accuraat terugsloegen en de democratiseringsbeweging onthoofdden. Het beeld van domme, ongeschoolde en onbevoegde generaals -dat opgeld maakt in de buitenwereld- is duidelijk ontoereikend.
De VN lijken ditmaal wel vastberaden om de generaals te dwingen met de oppositie te praten. Dat is mooi, maar de VN worden binnen Birma niet echt ernstig genomen, gezien hun traditionele gebrek aan daadkracht en de vermoedens van belangenvermenging van sommige vertegenwoordigers met de machthebbers. In de straten hoor je VN-gezant Gambari wel eens “kyauk yu pyan” noemen: degene die de edelstenen aanneemt en vertrekt. De vorige VN-gezant Ismail Razali bleek aan het hoofd te staan van een Maleisisch bedrijf waarmee de generaals een contract afsloten. Als de VN echt een verschil willen maken, zullen wellicht China en India een duidelijker standpunt moeten innemen. Op 8 november zei oppositieleidster en Nobelprijswinnares Aung San Suu Kyi tegen Gambari: ‘Ik geloof dat stabiliteit, welvaart en democratie voor mijn land de beste kansen bieden om bij te dragen tot de ontwikkeling en stabiliteit van de regio.’
Mijn generatie van activisten gelooft niet meer in een snelle, simpele oplossing voor de problemen in Birma. Maar zolang mensen doorgaan met hun strijd is er hoop. En de strijd die ze in september 2007 begonnen, is nog niet gestreden. In een recent gesprek met leiders van de democratische beweging zei een van hen: ‘We leggen onze hoofden onder hun knuppels. We weten dat we straks weer achter de tralies belanden, al hebben we geen idee wanneer we opnieuw uit die hel tevoorschijn zullen komen. Maar als wij het niet doen, wie dan?’
Kyaw Zwa Moe is hoofdredacteur van The Irrawaddy, een maandblad annex nieuwssite over Birma. Hij komt op 18 december speciaal naar Brussel op uitnodiging van MO*. Voor meer informatie over de viering van de vijfde verjaardag van MO*, zie www.MO.be/5jaar