Vooruitblik op 2012: Azië

Oost-Azië

Voor de Volksrepubliek China heeft 2012 - het jaar van de draak - een belangrijke politieke transitie in petto. Huidig president Hu Jintao en premier Wen Jiabao moeten samen met een groot aantal ander hooggeplaatste figuren eind dit jaar namelijk het veld ruimen voor een nieuwe generatie van leiders. De grote machtswissel wordt niet beslecht in algemene verkiezingen, maar zal vastgelegd worden op het Achttiende Nationale Partijcongres van de Communistische Partij, dat in de herfst van 2012 plaatsvindt en uiteindelijk een nieuw Permanent Comité van het Politbureau moet voortbrengen.

Wie de nieuwe leiders van China worden, is nog niet volledig duidelijk, maar algemeen wordt aangenomen dat Xi Jinping en Li Keqiang respectievelijk Jintao en Jiabao zullen opvolgen. In maart van 2013 zullen zij officieel als president en premier beëdigd worden en wordt het ‘Hu-Wen tijdperk’, dat tien jaar duurde, definitief afgesloten.

Hoewel de wissel van de wacht binnen de Communistische Partij volgens waarnemers rustig zal verlopen, kondigt 2012 zich niet bepaald zorgeloos aan voor de machthebbers in Peking. Op economisch gebied wordt verwacht dat de Chinese draak ondanks de crisis in Amerika en de eurozone een relatief zachte landing zal maken. Een vertraging van China’s spectaculaire economische groei lijkt evenwel onafwendbaar. Sommige economen voorspellen dat het groeipercentage dit jaar voor het eerst sinds 2001 onder de negen procent zal duiken.

Naast een teruglopende economische groei, vormen ook de toenemende sociale protesten tegen landonteigeningen en machtsmisbruik van de lokale overheid een belangrijke uitdaging voor de Communistische Partij. Ook de grote sociale ongelijkheid en de milieuvervuiling die in China extreme proporties aanneemt, ontketenen steeds meer volksprotest en zullen doordacht moeten worden aangepakt wil de Communistische Partij haar machtsmonopolie behouden.

Het is voor China in 2012 ook uitkijken naar mogelijke machtswissels in twee landen waarmee het belangrijke relaties onderhoudt. In Taiwan vinden midden januari spannende presidentsverkiezingen plaats en ook in de VS wordt in november een nieuwe president gekozen. Indien de huidige Taiwanese president Ma Ying-jeou van de Kwomintang het moet afleggen tegen Tsai Ing-wen van de Democratische Progressieve Partij, zal dit voor China een tegenslag zijn. In tegenstelling tot laatstgenoemde, is Ma Ying-jeou immers veel meer op (economische) toenadering met Peking gericht. Ook in Amerika zegeviert mogelijk een kandidaat met een hardere lijn tegenover China dan de Obama-administratie.

Nog in Oost-Azië stierf het afgelopen jaar de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-il. De grote vraag die de hele wereld zich bij aanvang van 2012 stelt, is of er met het aantreden van zijn zoon Kim Jong-un kansen op toenadering tot Pyongyang bestaan. De Zuid-Koreaanse president Lee Myung-bak riep zijn noorderbuur in een nieuwjaarstoespraak alvast op tot meer openheid, maar voorlopig lijkt het nieuwe Noord-Koreaanse bewind erg behoudsgezind.

Zuidoost-Azië

Thailand werd zowel in het voor- als najaar van 2011 getroffen door zware overstromingen. Tussen de natuurrampen door werd het politieke landschap bij parlementsverkiezingen in juli flink overhoop gehaald. Onder aanvoering van de onervaren Yingluck Shinawatra - zus van de verdreven ex-premier Thaksin Shinawatra - behaalde de grootste oppositiepartij Puea Thai een ruime meerderheid in het parlement.

Shinawatra werd de eerste vrouwelijke premier van Thailand, maar ligt sinds de dag van haar ambtsaanvaarding zwaar onder vuur. Nu de kritiek op de manier waarop de Thaïse autoriteiten de recente overstromingen aanpakten groeit, is het afwachten welke gevolgen de natuurramp zal hebben voor de precaire politieke situatie in het land, dat nog steeds sterk verdeeld is tussen de zogenaamde ‘roodhemden’ en ‘geelhemden’.

Ook de Filippijnen werden het afgelopen jaar zwaar getroffen door natuurgeweld. Bij de tropische storm Washi kwamen in Mindanao, in het zuiden van de archipel, honderden mensen om het leven. Net als in Thailand weerklinkt de kritiek dat de overheid slecht voorbereid was op de ramp. De humanitaire crisis die de doortocht van de storm veroorzaakte, verraste iedereen en het is afwachten hoe Mindanao zich in 2012 van de ramp zal herstellen.

In de Filippijnen is het ook uitkijken naar het proces van oud-presidente Gloria Macapagal-Arroyo, die in november van vorig jaar gearresteerd werd op beschuldiging van fraude bij verkiezingen in 2007. Arroyo, die van 2001 tot 2010 staatshoofd was, werd tijdens haar bewind meermaals beschuldigd van gesjoemel en het manipuleren van verkiezingen. Mogelijk moet ze de rest van haar leven in de gevangenis doorbrengen.

In Myanmar kondigt 2012 zich aan als een cruciaal jaar waarin president Thein Sein kleur zal moeten bekennen. Het afgelopen jaar is de geschiedenisboeken ingegaan als het jaar van de ‘mysterieuze opening’. Zelfs de meest doorwinterde analisten werden met stomheid geslagen door de politieke transformatie die zich de voorbije maanden in Myanmar voltrok. De repressieve militaire junta die het land reeds decennialang bestuurt, ruimde namelijk plaats voor een burgerregering die de oppositie de hand reikt en politieke gevangenen zoals Aung San Suu Kyi vrijlaat. Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken Hilary Clinton bracht het vernieuwde Myanmar alvast een ondersteunend bezoekje.

Toch is het nog afwachten of Myanmar het autoritaire pad definitief verlaten heeft en daadwerkelijk op weg is naar een democratisch systeem. 2012 brengt ongetwijfeld meer raad. Dan vinden tussentijdse verkiezingen plaats waar ook de oppositiepartij van San Suu Kyi aan zou mogen deelnemen.

Zuid-Azië

2012 markeert voor Afghanistan de terugtrekking van een aanzienlijk aantal buitenlandse militairen uit het land. Afgelopen jaar kondigde president Barack Obama aan dat tegen de zomer van 2012 een derde van het Amerikaanse contingent - zo’n 33. 000 militairen - uit Afghanistan vertrokken zal zijn. Zo’n 10. 000 daarvan verlieten het land reeds in de afgelopen maanden. Ook de Britse premier David Cameron gaf te kennen een troepenvermindering in Afghanistan na te streven. Tegen het einde van 2012 wil hij zo’n 500 Britse militairen huiswaarts laten keren. Verder zal ook Duitsland dit jaar met de terugtrekking van zijn troepen starten.

De recente ontwikkelingen in Irak indachtig, luidt de grote vraag wat het onstabiele Afghanistan te wachten staat wanneer een aanzienlijk deel van de buitenlandse troepen het strijdtoneel verlaten heeft.

Ondertussen rijst ook de vraag of Afghanistan dit jaar in staat zal blijken om een legale economie op gang te trekken. Onlangs raakte bekend dat de Chinese Nationale Petroleummaatschappij de rechten heeft gewonnen om belangrijke olievelden in Afghanistan te ontginnen. Voor Kaboel betreft het het eerste internationale olie-akkoord in decennia, en verwacht wordt dat dit jaar nog meer deals zullen volgen.

De Afghaanse overheid lijkt na ruim dertig jaar van oorlog immers vastberaden om haar bodemrijkdommen via buitenlandse investeringen te gelde te maken. Vooral India en China zijn sterk geïnteresseerd om de Afghaanse minerale rijkdommen te ontginnen. Er zijn ook plannen voor de aanleg van een Afghaans spoorwegnet, dat de regionale handel en de exploitatie van de bodemrijkdommen moet vergemakkelijken. Een complicerende factor blijft hoe dan ook de voortschrijdende oorlog, die vooral westerse bedrijven afschrikt om in het land te investeren.

In buurland Pakistan is het dan weer afwachten hoe de machtsstrijd tussen het leger en de burgerregering van president Zardari zal evolueren. Zardari kreeg voor de liquidatieoperatie van Bin Laden in Abbottabad en het recente memogate schandaal zware kritiek te verwerken van de Pakistaanse legerleiding, die de president liever ziet verdwijnen.

Het is ook uitkijken naar Pakistans houding tegenover de naderende onderhandelingen met de taliban. Deze onderhandelingen lijken enkel kans op slagen te hebben wanneer ook Islamabad zich engageert. De Pakistaanse regering - en vooral haar inlichtingendienst - wordt immers al langer verweten de taliban een hand boven het hoofd te houden.

Centraal-Azië

Verschillende vooraanstaande analisten schrijven dat de conflicten in Centraal-Azië dit jaar wel eens zouden kunnen escaleren. Tadzjikistan krijgt af te rekenen met binnenlandse bedreigingen. De Tadzjieks-Oezbeekse relaties staan ook op een vriespunt, met dodelijke incidenten in de grensstreek en een aanslepend conflict om water. Ook Kazachstan sloot 2011 af met grootschalige protesten, die in december nog tot zestienduizend mensen op de been brachten. In 2012 lijkt vooral de Tadzjieks-Oezbeekse grens explosief te worden.

Armenië en Georgië kijken uit naar parlementaire verkiezingen in respectievelijk mei en oktober. In beide landen lijkt de regerende partij weinig bedreigd te worden. Armenië wordt herinnerd aan de verkiezingen in 2008, die hevige protesten en een dito reactie van de regering uitlokten. Verder staan in Turkmenistan presidentiële verkiezingen op de agenda in februari. De regerende president lijkt zijn eigen herverkiezing nu al veiliggesteld te hebben.

Energie blijft een heet hangijzer in Centraal-Azië. Turkmenistan vecht een diplomatiek conflict uit met Rusland over de bouw van een pijplijn om Turkmeens gas via Azerbeidzjan naar Europa te exporteren. In 2012 komen Iran en vooral China mogelijk aan de deur kloppen voor gas. Azerbeidzjan manifesteert zich ondertussen als assertieve speler op de energiemarkt. Terloops startten Georgië en Moldavië eind 2011 ook een lang proces van onderhandelingen met de EU over een vrijhandelszone. 

Rusland

De eerste maanden van 2012 vormen één lange aanloop naar de presidentsverkiezingen van maart. Vladimir Poetin wil de titel van president weer op zijn naam, na vier jaar premierschap. Maar voor het eerst in twaalf jaar, keert een aanzienlijk deel van de bevolking zich openlijk tegen hem. Straatprotesten toonden de wil om Poetins hegemonie te doorbreken. Bij de gecontesteerde parlementsverkiezingen van vier december 2011 haalde zijn partij maar net vijftig procent. Zelfs de Russisch-orthodoxe Kerk deed de verkiezingen af als frauduleus. Voor maart 2012 blijft het wachten op een geduchte tegenkandidaat, die de verdeelde oppositie achter zich kan schragen.

Ondertussen verdedigt de Russische beer zijn plek op de Euraziatische energiemarkt. In Centraal-Azië groeit de afname van gas door China. Hierdoor richten landen als Turkmenistan geleidelijk de blik naar het Oosten in plaats van uitsluitend naar Moskou. Rusland zoekt ook naar alternatieve exportroutes richting Europa, zoals via Turkije of de Noordelijke Ijszee. Analisten duiden erop dat Rusland in 2012 aan economische diversificatie zal moeten doen wil het zijn positie op de wereldmarkt staande houden.