Vrouwenhuwelijk symptoom van gebrekkige emancipatie

Bij het Kurya-volk in de noordwestelijke regio Mara aan de grens met Kenia
heet het vrouwenhuwelijk “nyumba ntobo”. Een oudere vrouw zonder mannelijk
nageslacht betaalt de ouders van een meisje een bruidsprijs om van haar in
een traditionele ceremonie een “mkamwana” te maken, een soort
“schoondochter”. Ze wijst het meisje vervolgens toe aan een man van de
clan. De zonen die uit de relatie voortkomen zijn de “kleinkinderen” en
erfgenamen van de vrouw en vormen voor haar een sociale zekerheid voor de
oude dag.

De jongere vrouw in het vrouwenhuwelijk wordt uitgebuit voor productie en
reproductie. Ze kan niet zelf kiezen met welke man ze seksuele betrekkingen
heeft en moet voor haar oudere “echtgenote” ook nog allerlei huishoudelijke
taken opknappen, de koeien melken en op het land gaan werken. Vaak leidt dat
tot lichamelijke problemen, zoals een HIV-besmetting, en psychologische
trauma’s. “Het meisje in zo’n relatie voelt zich minder geprivilegieerd dan
haar leeftijdsgenoten, wat kan leiden tot psychische problemen”, zegt de
Tanzaniaanse arts Tengio Urrio.

Het vrouwenhuwelijk bewijst volgens genderspecialist Charles Kayoka de
noodzaak om te blijven strijden voor de bevrijding van “de stem en het
lichaam” van elke vrouw. Een patriarchale samenleving maakt vrouwen onmondig
door middel van geweld, beledigingen en ondervertegenwoordiging. Het
vrouwenhuwelijk ontneemt een vrouw het recht te kiezen met welke man ze wil
trouwen en kinderen krijgen.

“Intellectueel of economisch succes telt niet mee. Vrouwen ontlenen hun
status aan hun huwelijk en kinderen”, zegt Kayoka. Professor Betha Koda van
de universiteit van Dar es Salaam brengt het vrouwenhuwelijk in verband met
het systeem van mannelijke erfopvolging: “Wanneer de samenleving ook
dochters als erfgenaam aanvaardt, zal deze praktijk verdwijnen”. Om dat te
bereiken pleit Kayuoka voor een radicale aanval op de patriarchale
cultuurnorm. Vrouwen moeten leren hoe ze voor zichzelf kunnen opkomen en
toegang eisen tot onderwijs en de arbeidsmarkt.

De Wakurya kennen nog andere vrouwonvriendelijke praktijken, zoals de
besnijdenis en het uithuwelijken van meisjes vanaf dertien jaar als
zoveelste vrouw van een oudere man. De Tanzaniaanse wet omschrijft het
huwelijk nochtans als een “vrijwillig samengaan van man en vrouw”. De bruid
moet minstens 18 zijn. Wanneer de ouders toestemming geven kan ook vanaf 15
jaar gehuwd worden.