VS graven zich in tegen soepele patentregeling medicijnen

De discussie krijgt veel aandacht op de jaarvergadering van de Wereldgezondheidsorganisatie die deze week plaatsvindt in Genève. Net als andere bedrijven stellen geneesmiddelenfabrikanten de resultaten van peperduur onderzoek naar nieuwe producten veilig door middel van patenten. Voor een bepaalde tijd geven die hen het alleenrecht om nieuwe geneesmiddelen te produceren of in licentie te geven.
Veel ontwikkelingslanden pleiten voor een versoepeling van de patentregels voor medicijnen. Dat zou de prijs van belangrijke medicijnen kunnen drukken en bedrijven kunnen aanzetten middelen tegen meer ziekten op de markt te brengen.
Als de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) met zijn 192 lidstaten zo’n versoepeling zou ondersteunen, zou dat een belangrijke stap vooruit zijn. Maar volgens verscheidene bronnen verzetten de VS zich daartegen. In de VS zijn grote geneesmiddelenproducenten gevestigd die door een versoepeling van de patentregeling miljarden dollar aan hun neus voorbij zouden zien gaan.
Verzet van één land
De zaak verlamt de Intergouvernementele Werkgroep over Openbare Gezondheid, Innovatie en Intellectueel Eigendom (IGWG) binnen de WHO. Die werkgroep moet een actieplan uitwerken om ervoor te zorgen dat er meer onderzoek wordt verricht naar ziekten die vooral ontwikkelingslanden treffen. Volgens de WHO laat de moderne wetenschap die ziekten nu nog grotendeels links liggen. Het actieplan had al klaar moeten zijn, maar de controverse over het intellectueel eigendomrecht doet de onderhandelingen aanslepen.
“We zijn het er min of meer over eens dat de WHO een rol moet spelen in de discussie over intellectuele eigendomsrechten”, zegt Shripen Tantives, de leider van het Thaise onderhandelingsteam. “Veel ontwikkelingslanden en industrielanden vinden dat de WHO iets moet ondernemen. Het principe staat al in de voorlopige versie van het actieplan. Jammer genoeg blijft een volledige consensus achterwege omdat één lidstaat zich verzet.”
Tantives is zo al niet erg tevreden over de ontwerpversie van het actieplan, waarover al sinds 2006 onderhandeld wordt. Volgens haar is de tekst al een verregaand compromis, waardoor de uitvoering van belangrijke bepalingen gehypothekeerd wordt. “Als we de details beginnen te bekijken, zullen we sommige essentiële elementen moeten inleveren”, vreest ze.
Dwanglicenties
Volgens Ellen ‘t Hoen van Artsen zonder Grenzen heeft de Wereldhandelsorganisatie (WTO), de internationale organisatie die als belangrijkste beslissingsforum voor de internationale handhaving van intellectuele eigendomsrechten fungeert, al duidelijk vastgelegd dat patenten landen niet mogen hinderen een openbaar gezondheidsbeleid te voeren.
De toepassing van dat principe blijft voorlopig beperkt tot de productie van aidsmedicijnen. Volgens ‘t Hoen zijn de prijzen van eerstegeneratiemiddelen dramatisch gedaald sinds landen als Brazilië en Thailand dwanglicenties hebben uitgereikt voor de productie van generica. “Maar wat met middelen tegen andere ziekten? Om die goedkoper te krijgen, is nog veel sociale druk nodig.”
‘t Hoen herinnert eraan dat Thailand de voorbije twee jaar ook dwanglicenties heeft uitgereikt voor de productie van kankermedicijnen en middelen tegen hartziekten. Maar dat leverde het land zware politieke en economische druk op uit de VS.
Geneesmiddelenproducenten wijzen op de hoge kosten voor onderzoek en ontwikkeling. Bedrijven zullen dergelijke investeringen alleen blijven doen als ze goed kunnen verdienen aan de geneesmiddelen die eruit voortvloeien, argumenteren ze. Strenge patentregels garanderen dat.
Volgens ‘t Hoen leidt die manier van werken ertoe dat het onderzoek alleen gericht wordt op ziekten die voorkomen in landen met een veelbelovende markt, en dat geneesmiddelen overdreven duur zijn. De oplossing is volgens haar een financiering van onderzoek en ontwikkeling die gescheiden wordt van de verkoop van geneesmiddelen.