VS zien armoede als veiligheidsprobleem - analyse

Veel Afrikaanse commentatoren staan sceptisch tegenover het bezoek van de machtigste man op aarde. Ze geloven niet dat Bush Afrika een warm hart toedraagt; ze gaan ervan uit dat hij vooral steun wil winnen voor zijn eigen internationale agenda en met name voor de oorlog tegen de terreur en een alternatief voor de olie uit het Midden-Oosten. De VS hebben geen Afrikabeleid, ze hebben een agenda tegen het terrorisme, meent John Stremlau, het hoofd van het departement Internationale Relaties aan de universiteit van Witwatersrand in Johannesburg.

Toch valt Afrika daardoor niet noodzakelijk uit de boot. Washington ziet de armoede in toenemende mate als een veiligheidsprobleem: de wetteloosheid en sociale uitsluiting zijn een ideale voedingsbodem voor terrorisme. Meer dan 350 miljoen Afrikanen - ongeveer de helft van de bevolking - leeft onder de armoedegrens van 1 dollar per dag.

De oplossing van de regering-Bush is meer economische steun en meer ontwikkelingshulp voor die landen die gezien worden als een stabiliserende kracht in de regio. De Africa Growth and Opportunity Act (AGOA), is daar één illustratie van: de wet geeft Afrikaanse landen die een goed beleid voeren én de vrijemarkteconomie aankleven preferentiële toegang tot de Amerikaanse markt. Momenteel komen producten uit 35 Afrikaanse landen daarvoor in aanmerking. Vorig jaar kwamen er voor 9 miljard dollar Afrikaanse goederen via de AGOA taksvrij de VS binnen. Dat is 10 procent meer dan in 2001. Washington streeft ook een vrijhandelsakkoord na met de Zuid-Afrikaanse Douane-Unie (SACU), met sterkhouder Zuid-Afrika als belangrijkste begunstigde.

De verhoging van de ontwikkelingshulp aan Afrika volgt dezelfde logica. Bush heeft 15 miljard dollar beloofd voor de strijd tegen HIV en aids. De epidemie is zo sterk verspreid dat ze de economische en sociale ontwikkeling op het continent in gevaar brengt.

Bush’ bezoek aan Afrika wordt door menig commentator omschreven als een oliesafari. Ook al versterken ze hun greep op het Midden-Oosten, de VS willen de olietoevoer voor hun gigantische economie diversifiëren. De Westkust van Afrika is in dat opzicht veelbelovend. Het is geen toeval dat de Amerikaanse delegatie na Zuid-Afrika, Botswana en Uganda ook Senegal en Nigeria aandoet. De VS voeren nu 15 procent van hun olie in uit West-Afrika, en dat cijfer zal stijgen tot 25 procent tegen 2015, aldus een nieuw rapport van Catholic Relief Services (CRS). Na 11 september heeft het veilig stellen van de Afrikaanse olievoorraden een nieuwe stimulans gekregen, zo stelt het rapport dat vorige maand werd vrijgegeven.

Het is waarnemers in de VS niet ontgaan dat Bush ook in eigen land wil scoren met het Afrika-bezoek. De Amerikaanse president toont zich bezorgd om zijn zwarte medemensen, en dat kan hem bij het zwarte electoraat (dat traditioneel voor het Democratische kamp stemt) stemmen opleveren bij de verkiezingen van volgend jaar.

Het scepticisme van de waarnemers in de Afrikaanse media wordt weerspiegeld door regelrechte vijandigheid bij sommige politieke partijen en drukkingsgroepen. De Zuid-Afrikaanse Communistische Partij, een medestander van het regerende ANC, wil betogingen tegen de VS organiseren tijdens het bezoek van Bush.

Nelson Mandela, tot nader order de bekendste Afrikaanse leider, heeft duidelijk gemaakt dat hij niet de intentie heeft om zijn kritiek op de Amerikaanse president af te zwakken. Mandela zal Bush niet ontmoeten en Bush heeft niet gevraagd om Mandela te ontmoeten, nochtans een must voor politici en popsterren die Zuid-Afrika aandoen. Tussen de twee lijkt het nooit meer goed te komen sinds Mandela Bush in volle Irak-crisis omschreef als een leider die niet behoorlijk kan denken.