Waarom geen oorlogsverklaring tegen de honger?

Na de doortocht van Mitch, eind 1998, en de aardbevingen, begin 2001, zijn meer dan anderhalf miljoen Centraal-Amerikanen weer op buitenlandse hulp aangewezen. Beelden van uitgehongerde kinderen met bolle buiken, hebben we op TV nog niet gezien, maar ze zijn er wel. Armen uit de Derde Wereld kunnen natuurlijk niet opboksen tegen de nieuwslawine van het drama in de VS en sterven in de allergrootste stilte. Niet bij bosjes, maar één voor één.

Begin juli, zakten 250 uitgehonderde Nicaraguaanse plattelandsbewoonsters, met hun kinderen af naar de Noordelijke stad Matagalpa om voedsel en medicijnen te vragen. In het park Los Monos, waar ze zich verzamelden, stierven verschillende kinderen van honger. Op een dieet van water en zout konden ze niet overleven. In andere steden van Nicaragua deden zich dezelfde taferelen voor.

Er is honger in Nicaragua. Jàren al, die is chronisch. De hongersnood van vandaag was al aangekondigd, o.a. door het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties. Voor de afgelopen vier regeringen is voedselzekerheid nooit een punt geweest. Toen de hongersnood werd vastgesteld, bevond president Arnoldo Alemán zich op werk- en plezierreis in Azië. Bij zijn terugkeer weigerde hij de ernst van de toestand in te zien en verklaarde dat er enkel honger werd geleden in de gemeenten waar een Sandinistische burgemeester aan de macht was. Hij had andere katten te geselen, want de verkiezingsmolen (op 4 november zijn er presidentsverkiezingen) begon op volle toeren te draaien.

Er zijn drie belangrijke oorzaken voor de huidige verscherping van de voedselproblemen. Het grootste gedeelte van de vrouwen die in Matagalpa aankwamen, zijn landarbeidsters (zij en hun hele familie) van de koffieplantages. De daling van de koffieprijs (door overproductie in Vietnam, Angola en Brazilië) en het totaal ontbreken van kredieten voor de koffieboeren zorgde voor het failliet van heel wat koffieproducenten, grote en kleine. Het grootste gedeelte van die koffieboeren werkte met CONSAGRO, een consortium van de gebroeders Centeno, die er zich op toelegden de grond van de kleine boeren op te komen als die in de problemen kwamen. De broers Centeno veroorzaakten, door hun fraudelente praktijken, bovendien het bankroet van de Interbank, in augustus 2000. De tienduizenden families die nu in Nicaragua honger lijden zijn op die manier hun werk en hun schamele salaris kwijtgeraakt en moeten zien te overleven dag op dag. Bovendien zijn ze ook hun woonplaats kwijtgespeeld, want een plantage die failliet is, waar geen koffie wordt verbouwd of voedsel geoogst, kan moeilijk nog een onderdak verschaffen

Daarnaast zijn er nog eens (volgens het Wereldvoedselprogramma) 22.000 families, die honger lijden omwille van de droogte die tijdens de maanden juni en juli het Westen, Noorden en Centrum van het land teisterde. In die zones is de eerste oogst van maïs, bonen en andere levensnoodzakelijke granen, verloren gegaan. Ook de veestapel ligt op apegapen. Hier moet het ergste nog komen. In buurland Honduras zijn al meer dan 1 miljoen mensen het slachtoffer van de droogte. Het zijn net die zones die eind 1998 door de orkaan Mitch geteisterd werden. Die mensen hebben totaal geen reserves aan voedsel en leven bovendien op plaatsen die onvruchtbaar zijn geworden door de erosie. Neem daar nog de aardbevingen bij in El Salvador, dan is de mythe van sisifus, de ene crisis maakt plaats voor de andere, compleet. Dat het klimaat voor rare kronkels kan zorgen, bewijst het Caraïbische deel van Nicaragua, dat af te rekenen kreeg met overstromingen. Ook daar zijn alle oogsten verwoest en overleeft de bevolking op varkensvoer.

Ondanks dit angstwekkende panorama, weigert de Nicaraguaanse regering de noodtoestand af te kondigen. De regering zou - als ze dat zou willen - de hulp kunnen inroepen om haar bevolking tenminste te voeden. Verschillende nationale NGOs, gesteund door buitenlandse collega’s, doen wat de regering nalaat te doen. Maar ze luiden de alarmklok, want ze zijn stilaan door hun voorraden heen. Er is internationale steun nodig, anders is de nakende ramp niet te overzien. Maar dat is natuurlijk niet voldoende. Er moet, ook iets gedaan worden aan de structurele voedselonveiligheid. Een Coördinatie van diverse NGOs (348 in totaal) stelde een plan tegen de honger voor dat er o.a. in voorziet boeren (meer specifiek de vrouwen) te voorzien van gevogelte en vee, zodat ze voor een deel van hun eigen voedselvoorziening kunnen instaan. De Coördinatie stelt ook voor dat er per gemeente voedselcomités tegen de honger, zouden worden opgericht, die moeten georganiseerd worden door de gemeente zelf, universiteiten en allerlei andere instanties. Dat plan werd aan beide presidentskandidaten, Enrique Bolaños van de PL en Daniel Ortega van het Sandinistische front, voorgelegd.

Het probleem van de koffie is natuurlijk van een heel andere aard en vereist miljoenen investeringen en internationale samenwerking. Van Taiwan kreeg de Nicaraguaanse regering financiële hulp, waardoor het mogelijk is de koffieproducenten te subsidiëren (25 dollar per 500 kg), maar de voorwaarden zijn zo streng, dat slechts 15% van de producenten daarvoor in aanmerking kan komen. Het feit dat Nicaragua nog steeds afhankelijk is van de uitvoer van grondstoffen en andere niet verwerkte producten, maakt haar economie uiterst fragiel.

In de VS vielen duizenden slachtoffers in en rondom de WTC-torens, in Centraal-Amerika zullen er tienduizenden omkomen als er niet snel ingegrepen wordt. De VS beseffen blijkbaar niet dat er nog een gigantische (sociale) bom in hun achtertuin ligt. De aanslag op de WTC-torens raakte de symbolen van de Amerikaanse samenleving, de honger in Centraal-Amerika raakt een verpauperde en gemarginaliseerde bevolking. Er zijn blijkbaar belangrijke en minder belangrijke doden. Er zullen opnieuw miljoenen gespendeerd worden aan militaire uitgaven. Alle aandacht van de wereld zal gaan naar het voeren van een oorlog die al op voorbaat verloren is. Waarom komt er geen oorlogsverklaring tegen de honger? Hier is misschien een taak weggelegd voor de “anderewereld”beweging, die druk kunnen uitoefenen op de Europese Unie en instellingen zoals de VN, zodat die eindelijk eens de ronkende verklaringen van allerlei conferenties in de praktijk brengen.

Karin Lievens, free-lance journaliste,

Medewerkster Oxfam-Solidariteit.