Waarom Irak nog geen regering heeft – analyse

Het precieze eindresultaat ligt nog steeds niet vast. Maar het is duidelijk dat de verenigde sjiietische alliantie (UIA), een coalitie van sjiietische fundamentalisten, ten minste 128 zetels heeft weggekaapt op een totaal van 275. Een eenvoudige meerderheid is pas mogelijk bij 138. De machtige groep moet Koerdische of soennitische allianties aan boord krijgen om een regering te vormen.

De Koerdische alliantie komt uit op 53 zetels. De twee andere groepen, de Turkmenen en de soennieten, zijn er bekaaid vanaf gekomen. De eerste groep, die 11 procent van de bevolking beweren te vertegenwoordigen in de rijke oliestad Kirkuk, zijn er tot hun grote woede niet in geslaagd om een zetel te veroveren.

De soennieten zitten op de blaren van een boycot. Ze moeten het stellen met 58 zetels en noemen de verkiezingen frauduleus en ongeldig. De VS-gezinde voormalige interim-premier Iyad Allawi heeft met zijn partij al-Iraqiyah een 25 zetels veroverd - een opdoffer voor de Amerikaanse bezetter.

De disputen over regeringsvorming zitten muurvast. Zo lijken de meningsverschillen op over de te verdelen ministerportefeuilles onoverkomelijk. De soennieten verzetten zich tegen een sjiietische minister van Binnenlandse Zaken. Dat is voor ons een punt waarover niet onderhandeld wordt, zegt de soennitische leider Hussein al-Falluji. Als de sjiieten niet toegeven, dan hebben ze een probleem. De sjiietische leiders hebben al geantwoord dat ze die post, die verbonden is met de controle over de politie, niet uit handen geven.

Wat de onderhandelingen ook opleveren; het zijn de pro-Iraanse sjiieten die in Irak de plak zullen zwaaien. Wat dat betekent voor de Amerikaanse belangen in de regio werd duidelijk toen de sjiietische geestelijke Muqtada al-Sadr bij een bezoek aan Teheran verklaarde dat zijn Mehdi-leger voor het buurland zou vechten als Iran zou aangevallen worden. De grootste sjiietische partij, de Hoge Raad voor de Islamitische Revolutie in Irak (SCIRI) heeft wortels tot diep in Iran.

Vreemd genoeg brengt de verkiezingsoverwinning de Amerikaanse beleidsmakers in Irak dichter bij de seculiere soennitische groepen die de machtsbasis vormden van Saddam Hoessein.

De Amerikaanse ambassadeur Zalmay Khalilzad wordt nu beschuldigd teveel toegevingen aan de soennieten te doen opdat die zouden toetreden tot een regering van nationale eenheid. De Amerikanen zo te sterk gefocust op de soennitische belangen dat het algemene belang in het gedrang komt, zegt een woordvoerder van de UIA.

De enige oplossing uit de impasse is dat ieder baas wordt in eigen regio. Maar dergelijk federalisme, met een verschuiving van macht naar het sjietische zuiden en het Koerdische Noorden, is taboe voor de soennieten. Die vrezen dat Irak dan uiteen valt in drie delen. Dat zou een ramp zijn, want de Koerdische en sjiietische gebieden hebben de olievelden in handen.

De soennitisch-arabische leiders proberen nu toenadering te zoeken tot de seculiere sjiietische en Koerdische groepen om dat rampscenario te vermijden. De UIA is immers geen homogeen pro-Iraans blok. De interne verdeeldheid is groot - zo is Nadim al-Jabiri, de leider van de partij van de Deugd, razend over het feit dat hij slechts één zetel krijgt, terwijl men hem er vijf beloofd had. Mogelijk vormen de volgelingen van Sadr en de Da’wa partij een blok binnen de UIA. Dat zou een effectief tegengewicht kunnen bieden tegen SCIRI. (MM/ADR)