Wederopbouw Irak verliest jaarlijks 3 miljard euro door corruptie

De eerste democratisch verkozen regering in Irak staat voor de aartsmoeilijke opdracht om de infrastructuur uit te bouwen, de corruptie te bestrijden en de veiligheid te verzekeren in een steeds vijandigere omgeving.” Dat was de conclusie van Speciaal Inspecteur-generaal voor de Wederopbouw van Irak (SIGIR), Stuart Bowen. Woensdag sprak hij voor de commissie Binnenlandse Veiligheid en Overheidshervormingen van de Amerikaanse Senaat.

Precies hoe moeilijk die opdracht is bewijzen twee kersverse rapporten van Bowens dienst. De rapporten tonen aan dat bij de wederopbouw van Irak jaarlijks 4 miljard dollar (3 miljard euro) verloren ging door corruptie sinds de VS het land binnenviel in maart 2003. In de Iraakse rechtbanken lopen op dit moment 1.400 corruptiezaken, voor een totale waarde van om en bij 5 miljard dollar (4 miljard euro).

Een van de rapporten citeert een recente enquête waaruit blijkt dat een derde van de Iraakse respondenten dit jaar smeergeld heeft betaald voor een product of dienst. “Corruptie is een virtuele pandemie”, stelt het rapport vast, terwijl het pleit voor meer internationale steun voor de bestrijding ervan.

De wijdverspreide corruptie en de toenemende onveiligheid in Irak schrikt internationale investeerders af en tast het vertrouwen in de overheid zwaar aan, gaat het rapport verder. In de strategisch belangrijke oliesector bijvoorbeeld, slaagt Irak er door de corruptie vaak niet in om het geld voor hoognodige nieuwe investeringen bijeen te brengen. Daardoor kan het land zijn olieproductie niet eens op peil houden.

Bownes medewerkers kwamen ook op het spoor van vele gevallen van verspilling, fraude en misbruik. Momenteel lopen 82 rechtszaken, die voorlopig resulteerden in vijf arrestaties en twee veroordelingen. Nog eens 23 zaken komen binnenkort voor.

Een van de vijf gearresteerden is een Amerikaanse zakenman. Hij wordt ervan beschuldigd een politieman zo’n 30.000 dollar (23.000 euro) smeergeld te hebben aangeboden om de verkoop van kogelvrije vesten en uitrusting ter waarde van 1 miljoen dollar (780.000 euro) te vergemakkelijken.

In zijn pleidooi woensdag hekelde Bowen enkele beleidsmaatregelen van de VS in Irak die corruptie en verspilling in de hand werken. Een van die maatregelen is het systeem waarbij niet met openbare maar slechts met beperkte aanbestedingen gewerkt wordt, een idee van Paul Wolfowitz, de toenmalige nummer twee van het Amerikaanse ministerie van Defensie en tegenwoordig directeur van de Wereldbank.

Bowen zegt ook dat verschillende Amerikaanse diensten onafhankelijk van elkaar en dus niet efficiënt werkten bij de toekenning van contracten, en dat kleine projecten door kleinere bedrijven kunnen uitgevoerd werden. Nu nemen vooral grote Amerikaanse bedrijven de opdrachten voor hun rekening, en die zijn veel duurder.

Een voorbeeld is het kinderziekenhuis in Basra. Daar stelde Bowens dienst vast dat het Amerikaanse Agentschap voor Internationale Ontwikkeling (USAID) met behulp van ‘boekhoudertrucs’ de oplopende kosten en vertragingen probeerde te maskeren. Het ziekenhuis zou oorspronkelijk 50 miljoen dollar (39 miljoen euro) kosten en klaar zijn tegen januari 2006. Volgens de laatste schattingen zijn de kosten al opgelopen tot 150 à 170 miljoen dollar (117 tot 133 miljoen euro), en zouden de deuren van het ziekenhuis pas open gaan op 31 juli 2007 - meer dan anderhalf jaar te laat. (JV/PD)