Weerstand tegen vrijhandelsgesprekken neemt toe

De achtste onderhandelingsronde over het Centraal-Amerikaans Vrijhandelsakkoord (CAFTA), die afgelopen vrijdag in Houston werd besloten, leverde een overeenkomst op over investeringsregels. Over gevoelige punten als de handel in landbouw- en textielproducten zijn nog geen knopen doorgehakt. Het vrijhandelsakkoord tussen de VS en Costa Rica, El Salvador, Guatemala, Honduras en Nicaragua moet eind dit jaar rond zijn.

De Midden-Amerikaanse regeringen hopen dat het akkoord hun slabakkende economieën een groeistoot zal geven. De VS is goed voor ongeveer de helft van de buitenlandse handel van Midden-Amerika. Maar verscheidene experts zeggen dat de arme landen niet klaar zijn voor de stijgende consumptie en de invasie van producten uit de VS die het vrijhandelsakkoord volgens hen zal meebrengen. De Nicaraguaanse socioloog en econoom Cirilo Otero wijst er bovendien op dat verscheidene Midden-Amerikaanse landen al vrijhandelsakkoorden hebben met Mexico en Canada, en dat het nog steeds wachten is op de fantastische gevolgen die in verband daarmee in het vooruitzicht werden gesteld.

De Midden-Amerikaanse vakbonden klagen dat ze niet voldoende worden betrokken bij de onderhandelingen. Ook kleine producenten kunnen hun belangen niet rechtstreeks verdedigen. Landen waar de regering wel uitgebreide consultatierondes heeft opgezet, zoals El Salvador, zouden geen rekening houden met die input. Op die manier dreigt er volgens de tegenstanders een akkoord te worden gesloten dat veel te weinig rekening houdt met sociale bekommernissen en de economische verschillen tussen de VS en de vijf Midden-Amerikaanse landen. De tegenstanders vinden ook dat de bevolking onvoldoende geïnformeerd wordt over wat er op het spel staat.

Op 20 oktober kwam het in El Salvador en Costa Rica tot de eerste grote betogingen tegen de CAFTA-onderhandelingen. In Costa Rica worden op 20 november nieuwe betogingen gepland. De protesten klinken in elk land anders. In Nicaragua en Honduras is er vooral bezorgdheid over de negatieve gevolgen van een vrijhandelsakkoord voor de landbouw en de textielsector. Tegenstanders in El Salvador en Guatemala vrezen dat de plaatselijke dienstensector en de handelaars onder de voet zullen worden gelopen.

In Costa Rica concentreert het protest zich rond de Amerikaanse pogingen om de telecommunicatiemarkt open te breken. Tijdens een bezoek aan Costa Rica liet de Amerikaanse handelsvertegenwoordiger Robert Zoellick de Costaricaanse president Abel Pacheco verstaan dat zijn land buiten het akkoord zou kunnen worden gehouden als Costa Rica niet instemt met de liberalisering van de telecommunicatiesector. Plannen in die richting veroorzaakten in 1999 hevige sociale protesten in het anders zo vredige land. Daardoor moest de toenmalige president Miguel Angel Rodríguez zijn plannen opbergen.

Nu steken de VS de voorstanders van verregaande privatiseringen in Costa Rica een handje toe, analyseert Alvino Vargas, secretaris-generaal van de Costaricaanse Ambtenarenvakbond. Volgens Vargas dreigt het vrijhandelsakkoord het sociaal model te vernietigen dat de bevolking in Costa Rica al langer dan een halve eeuw in staat stelt goed rond te komen. Costa Rica is veruit het rijkste land van de vijf Midden-Amerikaanse CAFTA-partners. De voorstanders van het vrijhandelsakkoord doen volgens Vargas uitschijnen dat alleen de vakbonden gaan dwarsliggen, maar in werkelijkheid is een brede sociale beweging ontstaan in het verzet tegen de onderhandelingen. Ook kleine boeren, inheemse groepen, vrouwengroepen en kleine en middelgrote ondernemingen roeren zich. Ook de voormalige president Rodrigo Carazo (1978-1982) heeft zich achter de tegenstanders in Costa Rica geschaard. Hij liet weten dat de regering er fout aan doet de mensen wijs te maken dat het vrijhandelsakkoord alleen voordelen oplevert.

De vakbonden en ngo’s in Centraal-Amerika zijn niet tegen een vrijhandelsakkoord op zich. Meer handel kan volgens hen een weldaad betekenen voor de 38 miljoen mensen in de regio, waarvan nu meer dan de helft onder de armoedegrens leeft. Maar dan moeten de onderhandelingen wel op een andere leest worden geschoeid.