Welvaart lonkt nu in het oosten

Bagdad ligt op 2.400 kilometer van Belgrado. Veel chauffeurs rijden met hun vrachtwagens rechtstreeks vanuit Servië naar Irak om de Amerikaanse militairen te bevoorraden. Op de bases werken vaak Macedoniërs en andere mensen uit de Balkan-regio.

De salarissen voor nieuwe banen Irak en andere landen in het Midden-Oosten, lopen soms op tot ruim 1.500 euro per maand. Een gemiddeld salaris in voormalig Joegoslavië is niet meer dan 156 euro per maand.

De vrachtwagenchauffeurs hebben hun eigen veiligheidspaspoort: een foto van oud-president Josip Broz Tito van Joegoslavië op het schuifzeil. Tito stierf 25 jaar geleden, maar zijn foto opent nog steeds deuren, omdat hij een van de oprichters was van de Beweging van Niet Gebonden Landen (NAM-landen).

De Irakezen herinneren zich Tito nog, zegt chauffeur Milorad Miletic (58). Hij brengt geluk. We rijden probleemloos het hele land door als zijn portret op het schuifzeil staat.

De chauffeurs geloven graag in de bescherming van Tito. We zijn allemaal bang voor wat er gebeurde met twee Kroatische chauffeurs bij Tikrit en Mosoel. De twee Kroaten werden drie weken geleden gedood tijdens een aanval op hun konvooi. Het Kroatische ministerie van Buitenlandse Zaken gaf een waarschuwing uit om geen werk aan te nemen in gevaarlijke gebieden, maar het aantal Kroatische chauffeurs dat op Irak en Afghanistan rijdt, neemt nog steeds toe.

In Servië is dezelfde trend zichtbaar. Chauffeurs rijden daar ook steeds vaker naar Rusland, ondanks de vele incidenten die plaatsvinden langs de route, zelfs vlakbij Moskou. Bij één zo’n incident werd Hristivoje Lukic (58) uit Kragujevac in centraal Servië, gedwongen zijn truck af te staan. De lading bestond uit elektronische apparatuur die moest worden afgeleverd in Moskou. Een onaangenaam avontuur, noemt Lukic het. Ik ga daar nooit weer heen.

De meeste chauffeurs laten zich echter niet afschrikken. Op de snelwegen van Griekenland en Turkije wemelt het van de Bosnische, Servische, Kroatische en Macedonische chauffeurs, op weg om goederen afleveren in het Midden-Oosten.

Miletic heeft er inmiddels vier ritten naar Irak opzitten en binnenkort volgt de vijfde naar een Amerikaanse militaire basis. Bij het laatste konvooi zaten Kroaten, Bosniërs en een paar Serviërs. De Macedoniërs ter plaatse zorgen dat we kunnen overnachten in Irak.

Over de bloedige oorlog die begin jaren negentig in woedde in Joegoslavië, een oorlog waarbij verschillende bevolkingsgroepen tegenover elkaar kwamen te staan, wordt nooit gesproken. Wij zijn bezig te overleven. Je brood verdienen stijgt boven politiek uit, zegt Miletic.

De trek naar het oosten is onderdeel van een bredere trend, zegt Ivana Cimburovic van het Servische ministerie van Werkgelegenheid en Sociaal Beleid. De traditionele migratiestromen zijn drastisch gewijzigd.

In de jaren zestig vertrokken tenminste een miljoen mensen uit de Balkan naar Duitsland, Frankrijk en Zwitserland om werk te zoeken. In de jaren daarna vertrok een kleiner aantal, hoger opgeleiden naar het Westen. Tijdens de oorlog begin jaren negentig, vluchtten ongeveer 400.000 jonge Serviërs naar de Verenigde Staten, Canada en Australië.

Conservatieve schattingen gaan ervan uit dat ongeveer drie miljoen Serviërs in het buitenland wonen. Servië telt 7,5 miljoen inwoners. Ongeveer een miljoen Bosniërs vluchtte tijdens de oorlog uit Bosnië-Herzegovina, een kwart van de bevolking. Zij zijn bijna allemaal in het buitenland gebleven.

Degenen die bleven, kregen het financieel vreselijk moeilijk, zegt socioloog Srecko Mihajlovic. Toen de vrede terugkeerde in 1995, konden ze niet meer emigreren. Bijna alle deuren gingen dicht. Er ontstond steeds minder ruimte op de arbeidsmarkt in het Westen. Mensen trekken nu naar plaatsen waar nog wel ruimte is.

Een van die plaatsen is de stad Batrovic bij de Kroatisch-Servische grens. Van daaruit vertrekken de konvooien naar het oosten. Zo lang ik hier een goed inkomen mee kan verdienen, blijf ik het doen, zegt Miletic. (JS/PD)