Wereld staat voor onderwijscrisis

In sommige streken in de ontwikkelingslanden zijn er meer dan 100 leerlingen
voor elke leerkracht. Dat blijkt uit de gegevens die de Unesco en de WHO
verzamelden in hun ‘statistisch profiel van het leraarberoep’. De nationale
gemiddelden van het aantal leerlingen per leerkracht schommelen tussen 9
voor de rijkste landen en 72 voor berooide ontwikkelingslanden die geen hoge
prioriteit toekennen aan het onderwijs. Maar omdat het om gemiddelden gaat,
zijn er arme streken met meer dan honderd schoolplichtige kinderen voor elke
leraar, zegt de auteur van het rapport, onderwijsexperte María Teresa
Siniscalco. Gemiddeld zijn er voor eenzelfde aantal leerlingen twee keer
meer leerkrachten in rijke landen dan in ontwikkelingslanden.

Volgens Siniscalco brengt het slinkende lerarencorps de kwaliteit van het
onderwijs zowat overal ter wereld in het gedrang. Maar landen die veel
investeren in onderwijs en leerkrachten goede arbeidsvoorwaarden bieden,
hebben duidelijk minder problemen. Vooral in landen die onderwijs niet zo
belangrijk vinden, neemt de uittocht van ervaren leerkrachten naar andere
beroepen hand over hand toe, zegt John Daniel, de onderdirecteur voor
Onderwijs van de Unesco. Voor jonge afgestudeerden is het onderwijs vaak
enkel het allerlaatste alternatief om aan de werkloosheid te ontsnappen.

Omdat de 95 procent van de kinderen tegenwoordig in de ontwikkelingslanden
wordt geboren, is de vraag naar bijkomende leerkrachten daar het grootst.
Tweederde van de 59 miljoen leraars die wereldwijd aan de slag zijn, werkt
al in een ontwikkelingsland. Tussen 1990 en 1995 steeg in die landen het
aantal onderwijzers in de basisschool met negen procent - maar net genoeg om
de aangroei van het aantal schoolplichtige kinderen bij te benen. In het
secundair onderwijs kwamen er in de ontwikkelingslanden verhoudingsgewijs
wel meer leerkrachten dan scholieren bij, zodat de kloof met de rijkere
landen enigszins kon worden gedicht. Maar dat is enkel te wijten aan het
feit dat veel scholieren in de ontwikkelingslanden vroeg afhaken, zodat de
hogere klassen snel kleiner worden.

Leerkrachten in rijke en arme landen zijn niet zomaar met elkaar te
vergelijken. De gemiddelde leeftijd van leraars in het Noorden ligt hoger
dan 40 jaar. In de ontwikkelingslanden staan veel meer mensen voor de klas
die nog geen dertig zijn. Ze zijn onervaren en vaak niet zo goed opgeleid.
In China en Turkije heeft bijvoorbeeld maar één op vijf leerkrachten in het
basisonderwijs nog verder gestudeerd na het secundair. Maar dat geldt niet
voor alle ontwikkelingslanden. In Jordanië en de Filipijnen hebben alle
onderwijzers in de basisschool hoger onderwijs gevolgd.

De vervrouwelijking van het beroep, die in de rijke landen al extreme vormen
aanneemt, is nog niet zo ver voortgeschreden in het Zuiden. In de meeste
landen van Afrika bezuiden de Sahara en Zuid-Azië zijn mannelijke
leerkrachten nog altijd in de meerderheid. Siniscalco gelooft dat de
verwachte stijging van het aantal vrouwelijke leerkrachten ook de
scholingsgraad van meisjes zal verbeteren.

De gemiddelde vergoeding die leerkrachten uit het basisonderwijs krijgen
varieert tussen ongeveer 10.000 euro per jaar in landen als Brazilië,
Tsjechië, Indonesië en Peru en 44.000 euro in Zwitserland. In de jaren 90
zijn de lonen in de onderwijssector in de meeste ontwikkelingslanden
gedaald.

Volgens Sally Paxton, de directeur Sociale Dialoog van de IAO, wijzen de
cijfers op een nakende onderwijscrisis in de wereld. Volgens haar moeten
de regeringen dringend aan tafel gaan zitten met de onderwijsinstellingen en
de leerkrachtenvakbonden om het leraarberoep te herwaarderen.

Gustavo Capdevila