Werkloosheid zorgt voor drastische stijging aantal zelfmoorden

Zelfmoord is een dringend probleem geworden voor de openbare
gezondheidszorg, schreef het communistische vlaggenschip ‘People’s Daily’
vrijdag in een artikel dat op een atypisch vrijmoedige manier het probleem
van de zelfmoorden aankaartte. Gemiddeld twee miljoen Chinezen per jaar doen
een poging om zichzelf van het leven te beroven en ongeveer 287.000 slagen
daar ook in. Zelfmoord is daardoor goed voor maar liefst 3,6 procent van
alle sterfgevallen en is de vijfde doder na hart- en vaatziekten,
bronchitis, leverkanker en longontsteking. Het is de eerste doodsoorzaak
voor Chinezen tussen 15 en 34.

De cijfers zijn afkomstig van het onlangs opgerichte Onderzoeks- en
Preventiecentrum voor Zelfmoord in Peking (SRPC). Ze werden vorige week
dinsdag bekendgemaakt naar aanleiding van de opening van het
preventiecentrum en zorgden meteen voor een shockeffect. Het was immers de
eerste keer dat de resultaten van een grootschalig zelfmoordonderzoek
wereldkundig werden gemaakt in China. Het onderzoek maakt een eind aan de
jarenlange miskenning van een sociale plaag. De overheid dacht jaren dat
het zelfmoordcijfer schade zou toebrengen aan het imago van China al een
communistisch paradijs, geeft een anoniem topambtenaar toe. Enkele jaren
geleden verbood de regering nog een onderzoekscentrum over het onderwerp. Nu
lijkt ze klaar om erover te praten.

Er is, in vergelijking met andere landen, iets merkwaardigs aan de hand met
de Chinese zelfmoordcijfers. Zo ligt de zelfmoordgraad in de stad ligt drie
keer lager dan op het platteland - negentig procent van de zelfmoorden
gebeuren in rurale gebieden. China is ook het enige land waar meer vrouwen
dan mannen zichzelf doden - in ontwikkelingslanden ligt het aantal
mannelijke zelfmoordenaars normaal drie keer hoger.

Ook wat betreft de oorzaken van zelfdoding onderscheidt China zich van de
rest van de wereld. Psychische problemen zijn normaal bij 90 procent van de
gevallen de hoofdoorzaak van zelfmoord, maar in China ligt het aandeel van
geestesziekte veel lager. Het aandeel van werkloosheid en sociale
veranderingen als motief bij zelfmoord daarentegen is er veel hoger.

De werkloosheid is een relatief nieuw probleem dat voor veel Chinezen
onoverwinnelijke blijkt. Miljoenen Chinezen die zich jarenlang veilig
waanden in de planeconomie werden het afgelopen decennium ontslagen bij de
agressieve hervorming van de overheidsbedrijven. Volgens officiële cijfers
hebben meer dan zes miljoen ontslagen ambtenaren geen nieuw werk gevonden,
maar dat cijfer ligt allicht veel hoger.

Een ontslag komt in China meestal als een financiële en emotionele
mokerslag. Er is geen sociale zekerheid om ontslagen werknemers op te vangen
en de kans om opnieuw aan de slag te gaan is voor veel mensen nihil wegens
een gebrek aan opleiding. Ontslagen vinden bovendien van de ene dag op de
andere plaats. Heel wat ondernemingen stoppen hun werkzaamheden nog voor ze
goed en wel bankroet verklaard worden. Als overheidsbedrijven zonder geld
zitten, krijgen de werknemers soms de opdracht een lange vakantie te
nemen.

De werklozen zijn het grootste probleem, bevestigt Guo Nianfeng, een
onderzoeker van de Chinese Vereniging voor Psychische Gezondheid. Ze vinden
het verkeerd dat de staat niet langer voor hen zorgt. Het is geen geïsoleerd
maar een groeiend sociaal probleem.

Het hoge aantal zelfmoorden bij jonge vrouwen op het platteland heeft
volgens de onderzoekers deels te maken de overgang van een planeconomie naar
een markteconomie en met de crisis in de landbouw. Chinese vrouwen
verrichten traditioneel al veel werk op het veld en als hun man dan nog eens
naar de stad vertrekt om werk te zoeken, wordt de arbeidsdruk voor vele
boerenvrouwen te zwaar. Toch is niet alles terug te brengen op de
economische hervormingen die Deng Xiaoping meer dan twee decennia geleden
initieerde. Ook cultuurpatronen spelen een rol in een land dat een lange
feodale geschiedenis kent en een Confuciaanse traditie waarin de rol van de
man hoger wordt ingeschat dan die van de vrouw.

De onderzoekers in het nieuwe centrum zijn geen neofieten: het zijn
specialisten van het Chinese Centrum voor Ziektecontrole en Preventie en
ervaren psychiaters. Ze staken in 1995 samen met de Canadese dokter Michael
Phillips de hoofden bij mekaar voor het eerste onderzoek naar zelfmoord in
het land. Het resultaat van dat onderzoek werd gepubliceerd in het
decembernummer van het Britse medische tijdschrift ‘Lancet’.