Westelijk halfrond timmert verder aan gigantische vrijhandelszone

De handelsdelegaties, die sinds zaterdag koortsachtig werkten aan een nieuwe ontwerptekst voor de FTAA, hebben zich uitstekend van hun voorbereidende taak gekweten. Toen de handelsministers van de 34 deelnemende landen gisteren arriveerden in Miami was de maandenlange impasse in de onderhandelingen doorbroken. Laat op de avond konden de excellenties de compromistekst goedkeuren. Daarmee eindigde de tweedaagse handelstop in Miami een dag vroeger dan gepland.

Op een haastig geïmproviseerde persconferentie noemden toonden de ministers zich zichtbaar opgelucht. De meningsverschillen tussen hoofdrolspelers Brazilië en de Verenigde Staten dreigden immers tot ‘een tweede Cancún’ te leiden.

De handelstop werd niet de voorspelde flop, ondanks het feit dat de meningsverschillen in Miami dezelfde waren als op de mislukte ministertop van de Wereldhandelsorganisatie in Cancún: de VS weigerden hun landbouwsubsidies en anti-dumpingwetten af te schaffen en als tegenreactie veegden de ontwikkelingslanden de vrijmaking van investeringen, overheidsaanbestedingen, patenten en andere pijnpunten van tafel. Het verschil (met Cancún) is dat iedereen toen op zijn eigen muziek danste, verklaarde de Braziliaanse minister van Buitenlandse Zaken Celso Amorim gisteren na afloop. Vandaag hebben we samen een resultaat neergezet.

De FTAA moet de grootste vrijhandelszone ter wereld worden. De 34 deelnemende landen zijn samen goed voor de helft van wat er op wereldvlak geproduceerd wordt. De FTAA wil het westelijk halfrond (uitgezonderd Cuba) samensmelten tot een zone waarin één handelsregime geldt voor goederen, diensten en investeringen.

Of dat ideaal ook gerealiseerd zal worden, is zeer twijfelachtig. Het resultaat van Miami is een erg los raamakkoord. De compromistekst laat toe dat landen geen vrijhandel toestaan in sectoren waar ze dat niet wensen. Dat kan leiden tot een een fel afgeslankt vrijhandelsverdrag, vandaar dat sommigen het nu al ‘FTAA lite’ of ‘FTAA à la carte’ noemen. De definitieve ontwerptekst van het verdrag moet tegen januari 2005 een aantal minimumverbintenissen bevatten. Andere afspraken worden tussen landen onderling gemaakt in bilaterale of plurilaterale onderhandelingen.

De meeste Latijns-Amerikaanse landen lijken tevreden met het voorlopige resultaat: ze kunnen nu sectoren die weinig bestand zijn tegen buitenlandse (vooral Amerikaanse) concurrentie blijven afschermen. Economieën als Chili en Mexico, die reeds gebonden zijn door vrijhandelsverdragen met de VS, hadden gehoopt op een strak kader, waardoor invoertarieven en andere barrières op termijn volledig verdwenen zouden zijn. In theorie zijn alle thema’s nog steeds bespreekbaar, maar zolang de VS en Brazilië voet bij stuk houden, is er van een maximalistische invulling van de FTAA geen sprake.

Het FTAA-circus rolt dus weer, tot groot ongenoegen van de tienduizenden demonstranten die op straat kwamen om het project te doen ontsporen. Zo’n 10.000 demonstranten stapten gisteren op in een vreedzame mars georganiseerd door de vakbonden. Demonstraties van het kaliber van Seattle in 1999 werden ontmoedigd door de strikte veiligheidsmaatregelen en de massaal aanwezige veiligheidsdiensten. De politie zette donderdagmorgen traangas en wapenstok in tegen een duizendtal demonstranten die door de barricades probeerden heen te breken. Zo’n 140 anti-FTAA demonstranten werden daarbij opgepakt.

De tegenstanders (vakbonden, maar ook ngo’s, academici en andere groepen) vrezen dat de FTAA een NAFTA op steroïden wordt. Het Noord-Amerikaanse Vrijhandelsverdrag heeft niet de beloofde werkgelegenheid opgeleverd in Mexico, maar de vrijhandel met de VS heeft volgens hen voor de modale Mexicaan vooral voor werkloosheid en sociale ellende gezorgd.