Wiesenthalcentrum vreest voor golf van jodenhaat

De kern van het antisemitisme is dat je joden de schuld geeft voor problemen die moeilijk te begrijpen zijn, zegt Ken Jacobson van de Anti-Defamation League (ADL) in New York. En schuldigen zoeken is precies wat veel mensen in de VS doen nu het natiebouwen in Irak bloedige en moeizame onderneming blijkt. In de hele wereld, en ook in dit land, vragen mensen zich af waarom we ten oorlog zijn getrokken in Irak. Dat schept het perfecte klimaat voor antisemitische samenzweringstheorieën.

Onder de neoconservatieve ideologen van de oorlog in Irak bevinden zich heel wat joden. Binnen de regering waren onderminister en adjunct-staatssecrataris van Paul Wolfowitz en Douglas Feith vurige pleitbezorgers voor de oorlog. Het Pentagon telt heel wat joodse adviseurs (onder wie voormalig IDB-voorzitter Richard Perle) en ook bij de neoconservatieve persorganen (The Weekly Standard) en denktanken (de Council on Foreign Relations en het American Enterprise Institute) waren het vaak joodse journalisten en academici die in de pen kropen om voor een aanval op Irak te pleiten.

Het joodse aandeel in het Amerikaanse ‘ten oorlog’ heeft de indruk gewekt dat de meerderheid van de Amerikaanse joden de oorlog steunde, zogezegd ten voordele van de staat Israël. Die indruk is verkeerd: uit verschillende opiniepeilingen is gebleken dat de joodse gemeenschap diep verdeeld was over de kwestie. De joden in de VS spelen nu een prominente rol in de vredesbeweging, net als 30 jaar geleden tijdens de Vietnam-oorlog. En de eigenlijke beslissing werd genomen door president George W. Bush, Defensieminister Donald Rumsfeld en de nationale veiligheidsadviseur Condoleeza Rice.

Maar de feiten kunnen van weinig tel zijn voor mensen die een zondebok zoeken, zeker als de situatie in Irak blijft verslechteren. Er zijn geen massavernietigingswapens gevonden, en dus gaat er veel aandacht naar de schuldvraag, zegt rabbi Marvin Hier, de stichter en directeur van het Simon Wiesenthal Centrum in Los Angeles. Veel mensen vragen zich af waarom we dit gedaan hebben. En sommigen zullen zeggen ‘Israël’ - en dan krijg je de gebruikelijke stereotiepen.

De rabbi vreest dat niet enkel de verkiezingen de latente jodenhaat in de VS zullen doen opladen. Er is ook nog ‘Passion’, de nieuwe film van Mel Gibson, die de laatste uren van Jezus Christus dramatiseert. De film, die eind deze maand in de zalen komt, wordt de hemel in geprezen door de conservatieve katholieke pers maar heel wat joden zijn niet te spreken over de stereotiepe manier waarop hun volk wordt afgeschilderd als nodeloos wreed - erger dan de Romeinse bezetter. Het gaat over de goeden tegen de slechten, en de joden zijn de ‘bad guys’, zegt Hier, die de film al tweemaal heeft gezien. De joden worden afgebeeld als de moordenaars van Jezus, wat historische nonsens is.

De voorzitter van het Wiesenthal Centrum staat niet alleen met zijn kritiek. Paula Fredriksen, een bijbelgeleerde aan de universiteit van Boston die het script bestudeerde met enkele collegae, vindt dat Gibsons film een weergave is van het traditionele christelijke anti-joodse discours. Fredriksen publiceert deze maand nog een opiniepeiling waaruit blijkt dat 25 procent van de Amerikanen geloven dat joden verantwoordelijk zijn voor de dood van Christus. De bijbelgeleerde, vreest dat Gibsons film die verkeerde opvatting zal versterken. We zeggen niet dat er pogroms gaan plaatsvinden als gevolg van de film. Maar we zijn erg bezorgd dat de vooruitgang die geboekt werd in de relaties tussen de christelijke en de joodse cultuur zal teruggedraaid worden. Hier vreest dat de film wel voor anti-joods geweld kan zorgen in het buitenland, waar de jodenhaat een hausse kent die niet meer gezien werd sinds de Tweede Wereldoorlog.