WikiLeaks onthult verborgen agenda van Westen in Haïti

Wie dacht dat de westerse invloed in Haïti zich beperkt tot hulpverlening, komt bij het lezen van de ‘Haiti cables’ bedrogen uit. Enkele maanden geleden speelde WikiLeaks duizenden geheime diplomatieke documenten door aan het Haïtiaanse tijdschrift Haïti Liberté en het Amerikaanse weekblad The Nation. Beide bladen publiceerden op basis van de gelekte documenten een aantal artikels met ontnuchterende onthullingen over de rol van het Westen in Haïti.

De VS, Canada en Frankrijk zouden er met de steun van de Verenigde Naties al jaren voor zorgen dat de democratie in het straatarme land hun economische en geostrategische belangen niet schaadt. De gelekte informatie kreeg bijzonder weinig ruchtbaarheid in de media, maar is daarom niet minder gewichtig. De verborgen agenda van het Westen werpt immers vragen op over de perspectieven van de heropbouw van het land, zeker nu de verantwoordelijkheid hiervoor naar de Haïtiaanse overheid verschuift.

Aristide bedreiging

Uit de gelekte documenten blijkt dat de politieke vernietiging van de Haïtiaanse ex-president Jean-Bertrand Aristide en zijn beweging Fanmi Lavalas een centraal element vormt in het beleid dat de VS het afgelopen decennium - zonder enig verschil tussen Republikeinse en Democratische administraties - tegenover Haïti gevoerd hebben.

De socialistisch ingestelde Aristide werd in 1990 de eerste democratisch verkozen president van Haïti. Na een staatsgreep en drie jaar ballingschap werd hij in 2000 herkozen, maar in 2004 keek ‘Titide’ opnieuw tegen een coup aan en vertrok hij naar Zuid-Afrika. Volgens analisten hadden de VS, Frankrijk en Canada hierin een serieuze hand.

Uit de WikiLeaks documenten blijkt dat Amerikaanse overheidsvertegenwoordigers jarenlang een intensieve campagne hebben gevoerd om Aristide in Zuid-Afrika te houden. Hooggeplaatste vertegenwoordigers van de VS en de VN bediscussieerden onder andere een politieke vervolging van Aristide om te voorkomen dat hij bij het Haïtiaanse volk aan populariteit zou winnen en naar Haïti zou terugkeren. Ook diplomaten van Frankrijk, Canada, het Vaticaan en zelfs de Verenigde Naties zouden de afgelopen jaren gepoogd hebben om Aristide zwart te maken en de politieke beweging van de nog steeds erg populaire leider te breken. 

Aristide zelf heeft zich altijd sterk uitgesproken tegen de aanwezigheid van Minustah, de VN-stabilisatiemissie die na zijn vertrek in Haïti geïnstalleerd werd. Volgens de WikiLeaks documenten vormt Aristides kritische houding één van de belangrijkste redenen waarom Washington hem uit Haïti poogde te weren.

In 2008 schreef Amerikaans ambassadeur Janet Sanderson: ‘een vroegtijdig vertrek van Minustah zou de Haïtiaanse overheid kwetsbaar maken voor heroplevende populistische krachten die er anti-markt ideeën op nahouden. Dit zou de vooruitgang van de laatste twee jaar teniet doen.’ Ze voegde daaraan toe dat Minustah voor de Amerikaanse overheid ‘een onmisbaar instrument is om de centrale beleidsdoelstellingen in Haïti realiseren’. Washington zag in de populaire Aristide ‘een gevaar op de versteviging van het democratische proces in Haïti’. Voor het Vaticaan was de voormalige katholieke priester dan weer ‘een actieve voorstander van voodoo’.

Steun voor oneerlijke verkiezingen

Uiteindelijk slaagde Aristide er toch in om naar Haïti terug te keren. Dat gebeurde in maart van 2011, op de vooravond van de tweede ronde van de presidentsverkiezingen.

Uit de door WikiLeaks gelekte documenten blijkt dat de VS, de EU en de VN doelbewust hebben ingestemd om deze verkiezingen te steunen ondanks het feit dat de Haïtiaanse kiesraad de oppositie had onthoofd door Fanmi Lavalas - veruit de populairste partij - op basis van een formaliteit van de stembusgang te weren. De westerse landen geloofden dat dit ‘haast zeker in samenwerking met aftredend president Préval’ gebeurde, maar gaven toch hun fiat voor de verkiezingen.

Het lijkt er op dat democratie voor de westerse wereld een nobel idee is dat in Haïti ondergeschikt is aan de eigen economische en geostrategische belangen.

Wanneer de resultaten van de eerste ronde betwist werden, organiseerden de internationale donoren een hertelling door de Organisatie van Amerikaanse Staten. Hieruit bleek dat Michel Martelly en niet Jude Celestin het in de tweede ronde tegen Mirlande Manigat moest opnemen. Uiteindelijk werd Martelly, een vriend van ex-president Préval en een fervent tegenstander van Aristide, president. Minder dan 23 procent van de Haïtianen namen deel aan de verkiezingen - een historisch lage opkomst.

Vragen bij Amerikaanse invasie

Toen de aardbeving Haïti twee jaar geleden trof, waren de VS er zeer snel bij om duizenden militairen naar het land te zenden. Bij hun aankomst in Port-au-Prince namen de Amerikaanse troepen prompt de luchthaven in, waardoor vluchten met cruciale hulp in de Dominicaanse Republiek moesten landen. Op het hoogtepunt van de Amerikaanse ‘invasie’ waren in Haïti maar liefst 22.000 Amerikaanse soldaten aanwezig.

De verantwoording voor de instroom van zoveel Amerikaanse militairen was de zogezegd onveilige situatie in Haïti. Uit de door WikiLeaks vrijgegeven documenten blijkt echter dat vertegenwoordigers van de Amerikaanse ambassade in Port-au-Prince geen ernstig veiligheidsprobleem zagen. Bovendien claimden de VN de situatie met de manschappen van Minustah onder controle te hebben. Ook de toenmalige Haïtiaanse president René Préval vroeg het Amerikaanse leger niet om bijstand.

Toch wilden de VS absoluut doorgaan met de ontplooiing van hun troepen. Het was daarbij wel bezorgd om de groeiende internationale kritiek over de unilaterale interventie. Zo vroeg Washington Préval om een gezamenlijk communiqué met Hillary Clinton waarin hij de VS indien nodig om veiligheidsbijstand vroeg. Het lijkt er dan ook sterk op dat de Amerikaanse militaire ontplooiing niet door de veiligheidssituatie, maar eerder door eigenbelang werd ingegeven.

Onzekere toekomst

‘Wikileaks geeft een ontnuchterend beeld van de ware intenties van de grootmachten dat er totaal anders uitziet dan hun officiële verklaringen in de massamedia doen uitschijnen’, besluit Lode Vanoost, voormalig ondervoorzitter van de Kamer van Volksvertegenwoordigers en consultant voor internationale instellingen, op DeWereldMorgen.be. Het lijkt erop dat democratie voor de westerse wereld een nobel idee is dat in Haïti ondergeschikt is aan de eigen economische en geostrategische belangen.

Deze verborgen agenda plaatst grote vraagtekens bij de politieke toekomst van Haïti en daarmee ook bij de slaagkansen van het reconstructieproces. Met het einde van de Interim Commissie voor de Heropbouw van Haïti verschuift de verantwoordelijkheid voor de heropbouw naar de Haïtiaanse overheid, maar het is zeer de vraag of de westerse wereld zijn stevige politieke greep op het land zal lossen. Indien dit niet gebeurt, wordt het moeilijk om een reconstructieproces te realiseren dat daadwerkelijk door de Haïtiaanse bevolking geleid wordt.

De geschiedenis doet alvast weinig goeds vermoeden. Haïti vocht zich in 1804 dan wel als eerste slavenstaat ter wereld vrij, van een echte onafhankelijkheid heeft het van de internationale gemeenschap nooit mogen proeven. Zo ging het land bijna een eeuw gebukt onder een loodzware “onafhankelijkheidsschuld” en werd het tussen 1915 en 1934 door de VS bezet ter bescherming van Amerikaanse economische belangen. Zeker de laatste decennia werd Haïti kunstmatig in leven gehouden door de internationale gemeenschap. 

Lees ook de analyse die Lode Vanoost van de WikiLeaks-onthullingen maakte:

http://www.dewereldmorgen.be/blog/lode-vanoost/2011/06/04/ha-ti-wikileaks-i-wat-niet-bewezen-moest-worden

http://www.dewereldmorgen.be/blog/lode-vanoost/2011/06/08/ha-ti-wikileaks-ii-ook-de-europese-unie-schuldig

http://www.dewereldmorgen.be/blog/lode-vanoost/2011/06/28/ha-ti-wikileaks-iii-fruit-loom-levi-strauss

http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/08/07/ha-ti-wikileaks-iv-het-vrije-westen-in-de-bres-voor-democratie