Wordt Fiji het 'Birma van de Stille Oceaan'?

“Ik vrees echt dat Fiji het ‘Birma van de Stille Oceaan’ in embryonale vorm is”, zegt Fiji-expert  Brij Lal. Lal, een Fijiër van Indiase afkomst die aan de Australische Nationale Universiteit doceert, maakte deel uit van het driekoppige comité dat de Fijische grondwet van 1997 hielp voorbereiden. Zijn vrees geldt vooral Bainimarama, die in december 2006 via een staatsgreep, de vierde sinds 1987, eerste minister Laisenia Qarase aan de deur zette.
Qarase was in 2000 benoemd door Bainimarama. Die had toen een voorlopige militaire regering aangevoerd om de nationalistische coup door George Speight eerder dat jaar te counteren. Qarase won de verkiezingen in 2001 en 2006. Maar toen hij  zich verzoenend opstelde ten opzichte van de coupplegers van 2000, zette dat kwaad bloed bij Bainimarama. Het leidde uiteindelijk tot Qarase’s val.

Redder van de natie

“Het leger, vooral zijn huidige bevelhebber, ziet zichzelf als de redder van de natie”, zegt Sandra Tarte van de Universiteit van de Stille Zuidzee in Suva, de hoofdstad van Fiji. De laatste decennia eigende het leger zich wel vaker die politieke rol toe, zegt ze.
Het is niet zozeer Bainimarama’s beleid dat de experts alarmeert. De interim-premier wil naar een stabiele, democratische, multi-etnische samenleving evolueren, die vooral de raciale kloof tussen de twee grootste etnische groepen, de Fijiërs en Indo-Fijiërs, moet dichten. Hij lanceerde daartoe onlangs het Volkscharter voor Verandering, Vrede en Vooruitgang.
Brij Lal juicht dat toe maar verzet zich tegen de manier waarop Bainimarama zijn beleid wil doordrukken. Ook Sandra Tarte vindt dat Bainimarama eerst een maatschappelijk draagvlak moet vinden voor zijn grote veranderingen. “Het charter-proces is er tot nog toe niet in geslaagd die consensus te bewerkstelligen.”

Kritische buren

Bainimarama krijgt er vooral van langs omdat hij nog steeds geen verkiezingen heeft uitgeschreven. Ook internationaal ligt hij daarom onder vuur. Fiji’s buren, op de eerste plaats Australië en Nieuw-Zeeland, waren al zeer kritisch voor Bainimarama sinds de staatsgreep van 2006 en roepen hem nu meer dan ooit op verkiezingen uit te schrijven.
Australië, Nieuw-Zeeland en Fiji maken met nog dertien andere landen deel uit van het Forum van de Eilanden van de Stille Oceaan (PIF of Pacific Islands Forum), de belangrijkste politieke en regionale organisatie van de regio. In januari riepen de Forumleden Fiji unaniem op dit jaar nog verkiezingen te houden en de datum voor eind april bekend te maken. Gebeurt dat niet, dreigen de PIF-landen, dan volgen er “gerichte maatregelen” tegen Fiji, bovenop de sancties die nu al van toepassing zijn. De PIF-landen kunnen Fiji de toegang ontzeggen tot hun bijeenkomsten, tot regionale samenwerkingsinitiatieven en ook tot financiële en technische hulp.
Maar het is weinig waarschijnlijk dat de verkiezingen dit jaar nog plaatsvinden. Bainimarama liet zich tot dusver weinig gelegen liggen aan de internationale kritiek. Bovendien wil hij eerst het hele kiessysteem veranderen.
Het huidige systeem weerspiegelt de raciale tegenstellingen in het land. Van de 71 leden van het Huis van Afgevaardigden worden er 46 toegewezen volgens etnische criteria: 23 voor inheemse Fijiërs, 19 voor Indo-Fijiërs, een voor Rotumans en drie voor minderhedengroepen. Alleen kiezers van die etnische groepen kunnen voor hun kandidaat stemmen. 
Bainimarama’s interimregering stelt dat Fiji “politiek onstabiel blijft zolang we geen nieuwe kiessysteem hebben”. Brij Lal trekt dat in twijfel. “Welk kiessysteem je ook hebt, er kan niets gebeuren zolang er een bereidheid is om de wet te respecteren.” Een beslissende factor in de stabiliteit van het land is volgens hem juist het 3.000 manschappen tellende leger. “Je kan morgen wel een nieuwe regering hebben als gevolg van een nieuw kiessysteem. Maar wat gebeurt er als die een koers voorstelt die het leger niet zint?”