Wordt Latijns-Amerika nu China's achtertuin?

De Chinezen lonken naar Latijns-Amerika. Dat bleek onder meer uit een recent bezoek van de Chinese president Hu Jintao aan Brazilië, Argentinië en Chili. Het aandeel van Latijns-Amerika en het Caribische gebied in de wereldwijde handel met China bedraagt momenteel slechts 3,2 procent. Maar voor Brazilië, het land dat de helft van het gezamenlijke bruto binnenlands product van Latijns-Amerika binnenbrengt, is China al de tweede exportmarkt. De Braziliaanse handel met China steeg in 2003 met 153 procent ten opzichte van 2002. Peking heeft een vrijhandelsakkoord met Mexico ondertekend en spreekt nog over een soortgelijk akkoord met Chili.

Economen koppelen de groei van de Latijns-Amerikaanse economie gedurende het afgelopen jaar aan de toename van de Chinese import van grondstoffen. Bovendien hoort China bij de vijf grootste investeerders in de regio. In 2003 streefde China voor het eerst Japan voorbij. Het land bezet nu de vierde plaats, na de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Frankrijk. Verschillende Latijns-Amerikaanse landen die diep in de schulden zitten, zoals Argentinië en Brazilië, krijgen enige lucht door de groeiende export van landbouwproducten als sojabonen naar China.

Tijdens een toespraak in het Braziliaanse parlement, zei Hu in november dat China de komende tien jaar 100 miljard dollar wil investeren in Latijns-Amerika. Hij sprak ook over het verstevigen van het ‘strategische partnerschap’ tussen beide landen.

Tegelijk met de groeiende Chinese belangstelling voor Latijns-Amerika, nam de Amerikaanse interesse in de regio af. Washingtons topprioriteit ligt bij de strijd tegen het terrorisme. Plannen voor de pan-Amerikaanse vrijhandelszone (FTAA) werden tijdelijk in de ijskast gezet. Peking stapt in het vacuüm dat Amerika achterliet, zegt de Argentijnse econoom Sergio Cesarin. De Chinezen kunnen daarbij gebruik maken van de goede banden die ze hebben met de centrum-linkse regeringen die in Latijns-Amerika domineren, hun positieve imago in de regio en de netwerken van overzeese Chinezen.

Maar Zuid-Amerika, met name het handelsblok Mercosur (Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay), lijkt geen duidelijke strategie voor ogen te hebben als het gaat om het ontwikkelen van economische banden met de Aziatische gigant. Hu slaagde er zonder veel moeite in Brazilië, Argentinië, Chili en Peru zijn land te laten erkennen als markteconomie. Een status die China binnen de Wereldhandelsorganisatie (WTO) niet heeft en die protesten opriep van industriëlen in Brazilië en Argentinië. Zij vrezen Chinese ‘dumpingpraktijken’. Het opheffen van handelsbelemmeringen kan volgens hen leiden tot een overvloed aan goedkope, Chinese producten.

In Mexico, het land waar China een vrijhandelsakkoord mee heeft, slaagden veel bedrijven die schoeisel, kleding en glasproducten maakten, er niet in te concurreren met de goedkope Chinese artikelen. Die artikelen waren soms 60 procent goedkoper dan de Mexicaanse producten. De Chinese export naar Mexico steeg van 195 miljoen dollar in 1989 naar 4 miljard dollar in 2002.

Volgens analisten moet Latijns-Amerika zich bij de Chinese belangstelling ook zorgen maken over corruptie. Op de corruptie-index die Transparancy International in 2004 opstelde, scoort China een 3,4 op een schaal van 1 tot 10, waarbij een 10 betekent dat een land ‘brandschoon’ is. Brazilië scoorde een 3,9, Argentinië een 2,5 en Paraguay een 1,9. Chili en Uruguay waren een buitenbeentje, met scores van respectievelijk 7,4 en 6,2.

Volgens een rapport van de Chinese staatskrant het Volksdagblad, werd in 2001 voor een bedrag van bijna 2 procent van het bruto binnenlands product aan geld witgewassen. De Chinese leiders zijn verdeeld over de aanpak van de corruptie, zeggen de auteurs van het boek China’s New Rulers: the Secret Files. Hu wil volgens hen strikte regels voor de werving en training van leden van de Communistische Partij, inclusief onderzoeken en verhoren. Andere leiders geloven dat dat niet afdoende is. Zij willen democratische maatregelen en een grotere vrijheid voor de media.

Maar China kent geen beweging van perestrojka, die begin jaren negentig leidde tot het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, benadrukken de auteurs Andrew Nathan en Bruce Gilley. Wie ook maar durft te twijfelen aan de almacht van de Communistische Partij, zal het selectieproces niet overleven. De vraag is hoe we kunnen voorkomen dat corrupte politici in Latijns-Amerika zaken doen met corrupte agenten uit China, zegt Cesarin. In zijn visie ligt het probleem niet bij de mensen zelf, maar bij degenen die hen regeren. Zij hebben de verplichting om een degelijk anticorruptiebeleid te voeren. (JS/ADR)