Wraak en verlossing

De relatie tussen gevangenen en ondervragers is in deze setting steevast een omkering van de oude maatsschappelijke verhoudingen: de rijken en machtigen van weleer worden overgeleverd aan degenen die destijds gefolterd of geminacht werden. Dat levert in het beste geval een boeiende psycholische zoektocht op naar de diepste spelonken van de menselijke ziel, naar de betekenis van macht en machteloosheid, naar de mogelijkheid van wraak en verlossing. September in Shiraz van Dalia Sofer hoort thuis in dit genre.
De plaats van actie is Teheran, het tijdstip is begin jaren tachtig, kort na de absolute machtsovername door de theocratische krachten van Khomeini en het begin van de oorlog tussen Iran en Irak. De roman vertelt niet veel over de aard van het regime, behalve dat het meedogenloos en onmenselijk is. Dat is wat weinig om er een geloofwaardig verhaal op te bouwen, al zal het wellicht weinig lezers storen omdat het de algemeen aanvaarde visie op de Islamitische Republiek Iran bevestigt.
De familie Amin die centraal staat in het boek, is joods, rijk en kosmopolitisch –kortom: in alles het tegenovergestelde van wat de Islamitische Revolutie nastreefde. Als vader Isaac geveangengezet wordt op beschuldiging van spionage voor de zionistische staat Israël, volgt Dalia Sofer zijn afdaling in de hel, maar ook de strijd met onzekerheid van zijn vrouw Farnaz, dochter Shirin en zoon Parviz die in New York woont en daar botst op de rigiditeit van de chassidisch-joodse gemeenschap.
September in Shiraz is een beklemmende herinnering aan de onmenselijkheid waartoe idealisme, gekoppeld aan opportunisme, kan leiden. Het is een terechte aanklacht tegen de terreur die de Revolutionaire Garde uitoefende op iedereen die geacht werd verbonden te zijn met het reime van de sjah. Hopelijk komt er straks ook eens een roman waarin de arme boeren en stedelingen, die hoopten dat het einde van het keizerrijk het bergin zou betekenen van een beter leven voor hen, de kans krijgen hun eigen lijden en teleurstelling onder de mollahs te verwoorden. (gg)
September in Shiraz van Dalia Sofer is uitgegeven door Cargo / De Bezige Bij. 318 blzn. ISBN 978 90 23 422 08 8