Zaak-Timosjenko laat Oekraïners koud

De veroordeling van de voormalige premier van Oekraïne, Joelija Timosjenko, heeft in de Europese Unie geleid tot vragen over het functioneren van de democratie in het land. De zaak-Timosjenko laat de meeste Oekraïners echter koud.

Timosjenko werd tot zeven jaar cel en een hoge boete veroordeeld voor machtsmisbruik bij het sluiten van een gasovereenkomst met Rusland in 2009. Ze was toen premier van Oekraïne.

Het vonnis stuitte op kritiek van de Verenigde Staten en de Europese Unie (EU) en zelfs van Rusland, dat vreest dat getornd zal gaan worden aan de bestaande gasafspraken tussen de twee buurlanden.

Vrijhandelsakkoord

Vooral de Europese kritiek zit president Viktor Janoekovitsj dwars. De president stond voorheen bekend als pro-Russisch, maar werkt nu fanatiek aan integratie in de Europese Unie door het sluiten van een vrijhandelsovereenkomst met de EU. Janoekovitsj wil dat de deal voor eind december rond is, maar Europa schortte de gesprekken op.

“Deze reactie van de EU is hypocriet”, zegt Volodimir Isjtsjenko, socioloog bij het Centrum voor Maatschappelijk Onderzoek in Kiev. “De problemen met de democratie zijn hier al veel eerder begonnen. Activisten, vakbondsleden en studenten worden vervolgd of vermoord. Veel mensen zitten ten onrechte, en onder slechte omstandigheden, in de gevangenis.”  

“De democratische problemen in Oekraïne zitten veel dieper en spelen zich niet af rond één persoon. Timosjenko is slechts een van de symptomen en niet eens het ergste.”

Gasprinses

In de hoofdstraat van Kiev, Khreschatik, zetten aanhangers en tegenstanders van Timosjenko tijdens het proces tenten op uit protest. Het aantal demonstranten is inmiddels afgenomen tot ongeveer vijftig Timosjenko-aanhangers.

“De rechtszaak liet de meeste mensen koud, behalve de harde kern van Timosjenko-aanhangers. En daarvan zijn er niet veel meer in Oekraïne”, zegt Isjtsjenko. “Er is niet veel behoefte om iets voor of tegen Timosjenko te doen.

Met de veroordeling zijn de problemen voor Timosjenko, die als bijnaam de ‘gasprinses’ kreeg omdat ze rijk werd met gasdeals uit de jaren negentig, nog niet voorbij. Het Openbaar Ministerie wil ook een zaak aanspannen wegens verduistering van miljoenen euro’s in 1997 en betrokkenheid bij een politieke moord.

Niet onschuldig

Timosjenko is veel van haar aanhang kwijtgeraakt. Uit recente opiniepeilingen blijkt dat 10 tot 15 procent van de bevolking haar steunt. In de aanloop naar de verkiezingen van 2010 kreeg ze nog van 45 procent van de bevolking steun.  

Volgens socioloog Jevhen Holovakha van de Nationale Academie voor Wetenschappen, zijn de meeste Oekraïners blij met Timosjenko’s veroordeling. “Maar waarschijnlijk zouden ze nog liever zien dat alle politici opgesloten worden.”

De onverschilligheid ten opzichte van Timosjenko is niet zozeer persoonlijk op haar gericht, zegt de socioloog. De bevolking moet van de hele politieke klasse niets meer hebben, omdat ze geen substantieel verschil ziet tussen de politieke partijen.

“Het probleem is niet waarom Timosjenko vastzit, maar waarom de rest niet”, zegt Holovakha. “In die zin is het onrechtvaardig, maar het betekent niet dat ze onschuldig is.”

Parlementsverkiezingen

Ook in het pro-Westerse kamp heeft niet iedereen de straf veroordeeld. Voormalig president Viktor Joesjtsjenko, een bondgenoot en latere rivaal van Timosjenko, verklaarde tegenover de Britse omroep BBC dat hij niet gelooft dat de zaak politiek gemotiveerd is.

De EU gelooft dat wel en heeft aangegeven dat het sluiten van het vrijhandelsakkoord afhankelijk kan zijn van de vrijlating van Timosjenko. Voor Janoekovitsj is het akkoord belangrijk omdat hij wil toewerken naar lidmaatschap van de EU, maar hij heeft er ook belang bij Timosjenko buiten spel te zetten bij de komende parlementsverkiezingen.