Zal electorale overwinning partij eerste minister Japan tot hervormingen leiden?

Eerste minister Shinzo Abe kwam aan de macht in december 2012 toen de Liberale Democratische Partij (LDP) een meerderheid in het Lagerhuis behaalde. Sinds zondag 21 juli heeft de regeringspartij ook de meerderheid in het Hogerhuis. Velen zien het als een tweede kans voor de partij. ‘De liberale democraten zijn herboren tijdens deze verkiezingen’, zegt Abe. Maandag 22 juli kondigde hij hervormingen aan. De electorale overwinning is zo groot dat sommigen vrezen dat een nationalistische agenda de hervormingen zal overschaduwen.

Abe zal worden beoordeeld op wat hij met deze meerderheid zal bereiken. ‘Als hij faalt, zal hij dat enkel aan hem en aan zijn partij te wijten hebben’, merkt een journalist op Reuters op. ‘Drie jaar in de meerderheid, zonder onderbreking. Sommige media in Japan noemen het een gouden periode’,  zegt Bob McBride van Aljazeera. De hoop op zo’n gouden periode wordt gedeeld door een groot deel van de Japanse bevolking: ‘Het is goed een solide overheid te hebben die kan werken aan de economie’, noteert de zender van een voorbijganger. ‘Nu de LDP zoveel macht heeft gekregen, is het aan het volk om hen ter verantwoording te stellen’, merkt iemand anders op.

Broodnodige hervormingen

Hoewel Japan een van de grootste economieën ter wereld heeft, stagneert zijn economische groei al twintig jaar. Volgens Abe ontbreekt het de economie aan de nodige dynamiek om de verouderende bevolking te ondersteunen. Enkel met een snellere groei kan Japan volgens hem zijn schuldenlast verlichten. De dag na de verkiezingen verklaarde Abe dat de overwinning een mandaat is voor economische hervormingen. ‘We moeten het tempo van ons beleid opvoeren. Als we terugkeren naar de oude LDP of van de hervormingen afzien, zullen we de steun van het publiek verliezen’, verklaarde de eerste minister op een persconferentie.

Abe’s beleid bestaat uit ‘drie pijlen’. De eerste twee gaan over hoe de economie kan worden gestimuleerd. De derde is een grotere uitdaging om uit te voeren: structurele hervormingen. Hierbij zal het moeilijk zijn politici en Abe’s eigen partijleden te overtuigen. De thema’s van de derde pijl behandelde Abe erg vaag tijdens zijn verkiezingscampagne. Nu zullen hij en zijn adviseurs de Japanse bedrijfswereld, markten en burgers moeten overtuigen dat ze een stevig en specifiek plan hebben opgesteld.

Abe heeft wel al aangekondigd dat Japan toe wil treden tot het Trans-Pacifische Partnerschap, een vrijhandelsovereenkomst met onder andere de VS, waarover momenteel nog onderhandeld wordt. Het stimuleren van handel zal Abe’s belangrijkste politieke argument zijn tijdens het doorvoeren van hervormingen. Al bestaat de kans dat hij de impact van het verdrag zal beperken, vooral in de economische sectoren die traditioneel afgeschermd worden van internationale concurrentie.

Verzuurde relaties met China

Omdat de overwinning zo groot is, zijn er vermoedens dat een nationalistische agenda zal worden nagestreefd, in plaats van hervormingen. In de Oost-Chinese Zee woedt een territoriaal dispuut tussen China en Japan over de reikwijdte van hun economische zone. Enkele eilanden onder de controle van Japan worden door China opgeëist. Abe wil de Japanse grondwet herzien die de omvang van zijn leger beperkt. Deze beperking werd door de VS afgedwongen na de Tweede Wereldoorlog.  Een  grondwetsherziening is extreem moeilijk: ze moet worden goedgekeurd door een tweederde meerderheid in de beide kamers van de Diet en dan voorgelegd aan het volk tijdens een referendum.

Abe zal dus de verzurende relaties met China moeten aanpakken. Een land dat hij erkent als het belangrijkste in het Japanse buitenlands beleid. ‘We zouden een ontmoeting moeten hebben tussen de ministers van Buitenlandse Zaken of zelfs tussen de twee staatsleiders. De weg naar de dialoog is nog steeds open’, stelt Abe. Toch maakte hij vorige week nog een ongebruikelijke campagne-uitstap naar de afgelegen Okinawa-eilanden, het hart van het dispuut tussen China en Japan. Sommige van deze eilanden werden nooit eerder door een Japanse regeringsleider bezocht.