Zambiaanse voetbalteams geven seksuele opvoeding aan weesmeisjes

Gedurende zeventig minuten slaan Chibolya Queens de aanvallen van het bezoekende team af. Uiteindelijke verliezen ze de wedstrijd. Maar alleen al het bestaan van het team is een overwinning.
De meisjes spelen blootsvoets. Niemand draagt gelijke truitjes. “Wanneer ik zeg dat ze niets hebben, is dat niets overdreven”, zegt Rhoida Kafunda-Tembo, verantwoordelijk voor het vrouwenvoetbal bij de Zambiaanse voetbalbond. “De meeste teams hebben niet eens een bal, en als ze een wedstrijd hebben moeten ze er te voet naartoe met een geleende bal.”
Chibolya is een harde achterbuurt van hoofdstad Lusaka, waar zelfs de politie niet graag komt. “De jongeren hier in Chibolya roken chamba (cannabis) en drinken kachasu (illegaal gestookte alcohol) van ‘s morgen tot ’s avonds, zonder dat ze gearresteerd worden”, zegt buurtbewoner Robert Mwiinga. “Ook prostitutie is hier schering en inslag, voor vrouwen van alle leeftijden.”

Zelfvertrouwen

De Chibolya Queens zijn allen weesmeisjes. Zambia telt vandaag meer dan twee miljoen kinderen die wees geworden zijn als gevolg van de hiv/aids-pandemie. 750.000 van die wezen leven op straat.
Een van de Chibolya Queens is Njavwa Silungwe, zestien jaar oud. Haar ouders zijn aan aids gestorven toen ze vijf was. Het voetbalteam geeft haar zelfvertrouwen, zegt ze. “Ik wil een verpleegster worden als ik gedaan heb met studeren.”
Maar de weg is nog lang. Ze zit nog steeds op de lagere school. En van haar oom, waar ze nu bij woont, krijgt ze geen steun. “Elke keer als hij uitgaat om te gaan drinken, zegt hij bij zijn thuiskomst dat ik zijn huis uit moet en dat ik moet trouwen – ik ben oud genoeg, zegt hij.”

Intieme zaken

Silungwe bekent dat de band met haar tante niet sterk genoeg is om over intieme zaken zoals aids, menstruatie en zwangerschap te praten. Daarom kwam ze bij de voetbalclub terecht.
Tweemaal per week gaan Silungwe en haar collega’s na de training in de hoek van het terrein samen om over hiv/aids, condooms, ongewenste zwangerschappen en vroege huwelijken te praten. De Zambiaanse Vrouwenvoetballiga bepaalt dat alle teams mentors moeten hebben, die de meisjes advies kunnen geven over zelfbeheersing en onthouding, over seks zonder aids op te lopen of zwanger te raken.
“We leren ze discipline – vroeg naar de training komen en snel naar huis terugkeren na de training”, zegt Mazyopa Nkhula, mentor van de Shalom Queens, een ander team uit Chibolya. “We leren hen ook hoe ze zichzelf moeten beschermen tegen hiv/aids, en hoe ze hun persoonlijke hygiëne moeten verzorgen.”
Victoria Phiri, de zeventienjarige kapitein van de Shalom Queens, zegt dat het niet ongewoon is in Chibolya, en elders in Zambia, dat meisjes in paniek hun baby in het toilet dumpen of op een afvalstort achterlaten. De kennis om die situaties te vermijden, versterkt de band tussen de teamleden, zegt ze. “Als team leren we niet alleen te voetballen maar ook ons te beschermen tegen vroege huwelijken en tegen slechte zaken zoals ongewenste baby’s en hiv/aids.”