Ze werken zo goed, meneer

Vorige week luidde het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding (CGKR) de alarmbel. Uit haar jaarrapport over mensenhandel blijkt dat er een verschuiving plaatsvindt van seksuele naar economische uitbuiting.

Heel wat inbreuken gaan over schijnzelfstandigheid (DM, 14 oktober 2010). Inderdaad, anno 2010 werken in ons land Roemeense bouwvakkers, Tsjechische krantenbedelers en Afrikaanse uitbeners volkomen legaal (!) aan 5 euro per uur. Niets aan te doen? “5 minuten politieke moed” volstaan om deze situatie op te lossen.
Schijnzelfstandigheid betekent dat een persoon als zelfstandige wordt gepresenteerd, maar in feite werknemer is. Dit probleem is zo oud als de straat. De onderneming die deze schijnzelfstandige tewerkstelt, moet geen sociale zekerheidsbijdragen betalen en het arbeidsrecht is niet van toepassing. De RSZ of de arbeidskracht kunnen dit in twijfel trekken en stellen dat de persoon toch werknemer is.

Kom maar binnen


Tot eind 2006 bestond er in België echter geen definitie van wat een zelfstandige juist was. Dit had als gevolg dat de rechters het begrip zelf konden invullen. Ruw samengevat waren er twee strekkingen: voor sommige rechters was de feitelijke arbeidssituatie doorslaggevend, anderen hechtten meer belang aan het bestaan van een zelfstandigenovereenkomst.
Eind 2006 vond de wetgever terecht dat het eindelijk tijd was om dit probleem in de wet te regelen. Ze koos echter de volledig verkeerde oplossing en sloot zich aan bij de tweede strekking. Ministers Laruelle, Vanvelthoven en Demotte voegden eind 2006 doodleuk een “titeltje” in de programmawet in, later omgedoopt tot Arbeidsrelatiewet. In die Arbeidsrelatiewet vertrekt men van het principe dat de partijen vrij kiezen of iemand werknemer of zelfstandige is. Indien die “vrije keuze” is gemaakt, kan de rechtbank alleen maar het tegenovergestelde beslissen als er voldoende feiten zijn bewezen die absoluut onverenigbaar zijn met een zelfstandige activiteit. Iedereen voelt het met zijn klompen aan. Dit is (quasi-)onmogelijk: het is niet omdat iemand een vaste vergoeding krijgt of instructies ontvangt over waar, wanneer en hoe veel hij moet werken, dat het geen zelfstandige kan zijn, zo luidt de redenering. In mensentaal: een malafide onderneming vraagt dat iemand een contract als zelfstandige tekent, en de kous is af. Dat die man 16u per dag puur uitvoerend werk doet, geen haan die ernaar kraait. En als er een haan naar kraait, zal de rechtbank die haan erop wijzen dat die man een zelfstandige is!
De wetgever stoorde zich daarbij niet aan het feit dat de Internationale Arbeidsorganisatie juist voor de Arbeidsrelatiewet had aanbevolen om de feitelijke situatie te laten voorgaan. Een brief van de drie voorzitters van de vakbonden in dezelfde zin bracht evenmin zoden aan de dijk. Tot slot werd de academische kritiek niet gehoord. Het arbeidsrecht werd immers fundamenteel onderuitgehaald: het arbeidsrecht gaat ervan uit dat werkgever en werknemer economisch niet op gelijke voet staan en beschermt dus de werknemer door middel van minimumlonen, maximale arbeidsduur en een hele set dwingende regels. Als een onderneming eenzijdig kan beslissen dat iemand zelfstandige is, wordt het arbeidsrecht bedreigd in haar bestaan.
Samengevat heeft de Belgische wetgever de poort geopend voor malafide ondernemingen, die met schijnzelfstandigen willen werken.

5 minuten politieke moed?

De Belgische wetgever heeft de poort geopend voor malafide ondernemingen, die met schijnzelfstandigen willen werken.

In besloten seminaries wordt al lachend gezegd dat er, dankzij deze wetgeving, geen schijnzelfstandigen meer bestaan, alleen maar echte zelfstandigen. Zo is het probleem natuurlijk ook opgelost. Iedereen akkoord, iedereen tevreden. Geen vuiltje aan de lucht.
Dat achter deze fictie een bittere realiteit van sociaal onrecht schuilgaat, wil men niet geweten hebben. De enkelingen die het deksel echter oplichten, zien de beerput. Het rapport van het Centrum getuigt daarvan.
Laat het duidelijk zijn: deze situatie is geen fataliteit. Het volstaat dat de wetgever de wet wijzigt en het van de feitelijke situatie laat afhangen of iemand al dan niet zelfstandige is.
Argumenten hoeft men niet ver te zoeken: een dergelijke wet genereert extra inkomsten voor de sociale zekerheid en de bestrijding van de armoede wordt ermee gediend. Weinig politieke partijen zullen deze doelstellingen in twijfel trekken. Het is dan ook zaak dat de volgende regering de moed heeft om komaf te maken met dit stuitend onrecht. Tot zolang is het wachten op het volgende rapport mensenhandel, met nog meer ontstellende cijfers.
Jan Buelens is onderzoeker sociaal recht aan de Universiteit Antwerpen. Hij is ook advocaat bij het Progress Lawyers Network.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.