Zijn we gevoelig voor de griep of voor de media?

30 april 2009, het is zeven uur en honderden duizenden Vlamingen kijken televisie. Het avondnieuws kopt een alarmerend bericht: ‘Nieuw griepvirus teistert Mexico’. Opluchting, het is veraf, maar al snel rollen de woorden ‘World Health Organization (WHO) vreest wereldwijde pandemie’ over het scherm.
  • Wout Schildermans De mediaparanoia heeft een muis gebaard. Of moet het ergste nog komen? Wout Schildermans
Dan volgen beelden van drommen Mexicanen met mondmaskers, volle ziekenhuiszalen, lege sportstadions en gesloten winkels want de Mexicaanse president wil iedereen thuis houden. De crise du jour in de media wordt al snel een crise du mois. Het nieuwe virus is ‘hot’: het krijgt de stempel ‘Mexicaanse griep’, de kranten staan vol van de plaag, online-wereldkaarten brengen elke dag de nieuwe gevallen in beeld, ‘griep’ wordt op internet al snel het populairste woord.
Drie maanden later is het virus nog steeds wereldnieuws maar de toon is veranderd. Het aantal dodelijke slachtoffers lijkt voorlopig niet meer te zijn dan in het jaarlijkse griepseizoen en dokters raden hun patiënten hetzelfde als bij elk buikgriepje aan: thuis uitzieken. De mediaparanoia heeft een muis gebaard. Of moet het ergste nog komen?

Alarmfasen


De Wereldgezondheidsorganisatie denkt alvast van wel. Het was immers de WHO zelf die op 11 juni aan de alarmbel trok. Te vlug volgens een aantal lidstaten van dit VN-organisme, maar het is nu eenmaal de taak van de WHO om de wereld op tijd te verwittigen bij mogelijke pandemieën en snel te reageren. Sinds 2000 beschikt de organisatie immers over het Global Outbreak Alert and Response Network (GOARN), een coördinatiemechanisme dat elke ziekte-uitbraak in de wereld in goede banen moet leiden. Daarbij worden vooral de nationale regeringen en bestaande gezondheidsinstellingen geassisteerd bij het bestrijden en indijken van een mogelijke pandemie.
Het GOARN verzamelt het hele jaar door gegronde informatie over alle ziekten ter wereld. Aan de hand van die gegevens gaat een uitgekiend detectiemechanisme na hoe gevaarlijk een ziekte is, die vervolgens wordt ingedeeld op een schaal van 6 alarmfases. Naarmate de ziekte zich gevaarlijk uitbreidt, wordt de alarmfase verhoogd en de paraatheid verscherpt. Klinkt allemaal logisch, zou je zeggen, maar het systeem lijkt toch wat overgevoelig voor de griep. De geschiedenis leert immers anders, dat zou de WHO toch moeten weten.

Lang leve de griep


De griep, of influenza zoals de officiële naam luidt, gaat al een tijdje mee. De bekendste uitbraak van influenza was de Spaanse griep die in 1918 in totaal aan een monsterachtige 40 miljoen mensen het leven kostte. Maar de Spaanse griep was een uitzondering en escaleerde vooral door een hardnekkige bacteriële infectie die vandaag eenvoudig met antibiotica geremedieerd kan worden. Sindsdien loopt het dodental lang niet zo op.
De uitbraken van nieuwe griepsoorten in 1957 en 1968 haalden maar een fractie van die in 1918. De sterk gehypete vogelgriep van de laatste jaren maakte onder mensen wereldwijd ‘slechts’ 500 doden, peanuts vergeleken met de gewone griep die nog steeds, alle vaccinatiecampagnes ten spijt, jaarlijks alleen al in Europa 30.000 slachtoffers maakt. Het is dus zeer onwaarschijnlijk dat nieuwe uitbraken het niveau van een Spaanse griep halen. Alertheid is altijd geboden maar je moet nu ook niet overdrijven.

Economische griep


Waarom dan toch die overdreven hype? Zijn er misschien economische motieven in het spel? De machtige Europese en Amerikaanse farmaceutische industrie profiteert in ieder geval volop. Massa’s medicijnen worden opgekocht en de overheden over de hele wereld schreeuwen om het nieuwe vaccin dat eraan zit te komen. Maar dat is slechts een sector. Globaal genomen zal de Mexicaanse griep allicht meer economische dan dodelijke slachtoffers eisen. Mexico ondervond dat als eerste.
Toen president Calderón er de noodtoestand afkondigde, viel het dagelijkse economische leven in het hele land dagenlang stil, een financiële ramp voor de vele arme Mexicanen die hun inkomen uit de informele markt zagen herleiden tot niets. Nadat regeringen hun burgers afraadden om nog naar Mexico te reizen, werd ook de belangrijke toeristische sector zwaar getroffen. De stranden van Acapulco bleven de laatste maanden akelig leeg. Naast nog zulke lokale tragedies zal bij de meeste economieën vooral het kostenplaatje doorwegen dat verbonden is aan al de draconische voorzorgsmaatregelen voor de apocalyps die ons te wachten staat.
Medicijnen, vaccins, mondmaskers maar ook warmtegevoelige scanners, veiligheidsmaatregelen op luchthavens, grensposten, … ze kosten de overheden handenvol geld. De Wereldbank berekende in 2006 dat bij een eventuele uitbraak van de vogelgriep 60 % van het economische verlies naar voorzorgsmaatregelen zou gaan. Dat is twee keer meer dan het economische verlies door absenteïsme op het werk en drie keer meer dan het verlies door doden. In totaal zou zo’n uitbraak de wereld 800 triljoen dollar kosten. Je kan je inbeelden dat, bovenop de huidige wereldeconomie in crisis, dit heel wat ontwikkelingslanden op de rand van het failliet zou brengen.

Oh ja, even vergeten


Heeft u het ook gemerkt? We hebben het in dit artikel alleen nog maar over de griep gehad. Wat met die andere virale moordenaars die onze planeet teisteren? Aids, dengue, tuberculose… ze lijken plots van de mediaradar verdwenen, terwijl ze al jaren een dodelijk spoor achterlaten in de wereldbevolking. En uit het oog is uit het hart. Heel wat Afrikaanse landen kunnen de strijd met aids, tuberculose en malaria niet meer aan. Dit zijn nochtans de belangrijkste doodsoorzaken in zuidelijk Afrika.
Door de economische crisis moeten zelfs meer welvarende landen als Botswana en Zuid-Afrika bezuinigen op hun preventieprogramma’s. De belangrijke internationale hulp neemt af. Het Mondiaal Fonds voor de Strijd tegen Aids, Tuberculose en Malaria komt 3 miljard euro tekort om alle programma’s in 2010 voort te zetten. Om de gaten in hun begroting op te vullen, besparen Afrikaanse regeringen op de relatief goedkope aidsremmers.
Meer verzwakte aidspatiënten zullen daardoor tuberculose krijgen en aangewezen zijn op duurdere antibiotica. Er voltrekt zich een heel wat realistischer doemscenario dan een tweede Spaanse griep. Miljoenen Afrikanen dreigen te sterven omdat ze hun medicijnen niet eens kunnen betalen. Ondertussen koopt de Britse regering aan de andere kant van de wereld alvast 30 miljoen mondmaskers, terwijl de efficiëntie van zulke maskers niet eens bewezen is. Lopen de Britten er straks net zo bij als die drommen Mexicanen in het nieuws? We wisten al langer dat de politiek gevoelig is voor beelden in de media, maar dit …

Waar is SARS gebleven?
U herinnert zich misschien nog de eerste pandemie van de 21ste eeuw. Het Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) zaaide zelfs paniek onder de experts want de ziekte was nooit eerder gezien en leek nog het meest op een driedubbele longontsteking. In november 2002 werd in Hong Kong het eerste geval van SARS vastgesteld en de WHO trok meteen aan de alarmbel. Het was de eerste grote test voor het toen nog nieuwe GOARN (Global Outbreak Alert and Response Network).

Aanvankelijk zag het er niet goed uit. Het nieuwe virus reageerde niet op de bestaande behandelingen en verspreidde zich in twee maanden tijd naar de andere continenten met een relatief hoog dodental. Vooral China werd zwaar getroffen en moest vaak duizenden mensen in quarantaine plaatsen. De schrik zat er goed in en als je nog maar een keer hoestte, werd je in Peking gemeden als de pest. Ook de internationale handel had zwaar te lijden onder de SARS-paniek.

Maar de ziekte werd uiteindelijk een succesverhaal voor het GOARN. In enkele maanden tijd werd SARS helemaal ingedijkt. In juni 2003 was alles voorbij en sindsdien zijn er geen nieuwe gevallen geregistreerd. In totaal werden zo’n 8000 mensen geïnfecteerd, waarvan 800 patiënten uiteindelijk stierven, amper het niveau van massamoordenaars als aids en tuberculose. De WHO gaf in een later rapport toe dat het overdreven reageerde op het nieuwe virus maar wijst erop dat dankzij die crisis de nationale overheden beter voorbereid achterbleven voor een volgende pandemie.


Dries Rombouts (http://www.verrekijkers.org/)

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.