Zit Ethiopië op rozen?

Nu al vertrekken vanuit de luchthaven van Addis Abeba elke dag zeventig ton bloemen –rozen vooral. Zeventig procent van die export komt op de grote veilingen in Nederland terecht, de rest gaat rechtstreeks naar landen als Israël, Rusland en Dubai.
De bloementeelt brengt meer dan twintig miljoen dollar per jaar op, centen die het land in de Hoorn van Afrika minder afhankelijk maken van het traditionele exportproduct koffie –al blijft dat goed voor 334 miljoen dollar per jaar. Het lichtend voorbeeld is buurland Kenia, waar de bloementeelt goed is voor 550 miljoen dollar per jaar, en voor 150.000 arbeidsplaatsen.
Joy Tech Plc. is een van de ruim zeventig gesofisticeerde bloemenkwekerijen in Ethiopië. In lange, moderne serres groeien duizenden en duizenden rozen. Computergestuurde sensoren houden de temperatuur en de vochtigheid nauwkeurig in de gaten. Ze openen en sluiten het dak naargelang het weer verandert, en zetten de sproeiers elke zoveel minuten aan.
Joy Tech is gevestigd in Debre Zeit, op ruim tachtig kilometer van de hoofdstad Addis Abeba. Het bedrijf is een joint venture van Ethiopische en Israëlische investeerders. De kwekerij stelt zevenhonderd mensen te werk, vooral vrouwen. ‘Zij behandelen de bloemen veel delicater dan mannen’, zegt de Ethiopische manager Addisu Nurbeza.
De Ethiopische overheid doet er alles aan om de bloementeelt te stimuleren. Investeerders betalen de eerste vijf jaar geen belasting, mogen taksvrij machines importeren en ze leasen het land voor 18 dollar per hectare per jaar. Daarbovenop komen het ideale klimaat op ruim 2000 meter hoogte, en het feit dat er meer dan genoeg irrigatiewater voorhanden is.
Maar de grootste troef van Ethiopië is de goedkope arbeid. De bloemensector verschaft nu werk aan 12.000 mensen. De arbeiders verdienen een dollar per dag. Dat is onaanvaardbaar weinig, maar het alternatief is werkloosheid: vaak zitten mensen letterlijk op de stoep van het bedrijf te wachten op een baan. Geschoolde technici verdienen twee- tot driehonderd dollar per maand.
De loonkost in de bloemenkweek ligt in Ethiopië zowat vijftig procent lager dan in buurland Kenia. Dat biedt Ethiopië kansen om te groeien, maar het toont ook dat de concurrentie op het scherp van de snee gevoerd wordt –en over de rug van een wanhopige bevolking. Het goede nieuws is dat vrouwen het merendeel van het werk doen. Hoe laag het loon ook, dit betekent vaak dat de centen ten goede komen aan het gezin of de familie.
Critici wijzen op nog andere schaduwzijden van de rozenteelt in Afrika. De impact op het lokale milieu is groot. Er wordt veel gebruik gemaakt van bestrijdingsmiddelen. Een strikte regelgeving rond chemicaliën en water ontbreekt. ‘Dat klopt, de regels zijn voor later’, geeft Joy Tech-manager Addisu toe.
‘Ethiopië is een derdewereldland. We hebben nu niet de luxe om aan die dingen te denken.’ Overigens, ook in het rijke Noorden met zijn strenge milieuwetten, blijven de kwekerijen chemicaliën en verwarmde en verlichte kassen gebruiken. Een roos die bij ons geteeld werd heeft tot drie keer meer CO2-uitstoot veroorzaakt dan dezelfde bloem die met het vliegtuig uit Afrika komt.