Klimaatactivisme van Vanuatu tot Colombia

Klimaatjongeren in de frontlinie: ‘Wij zijn meer dan een triest verhaal’

De Fridays for Future-klimaatbetogingen zijn terug sinds de laatste vrijdag van september. MO* sprak met vier klimaatactivisten van over de hele wereld, die niet vechten voor een betere toekomst maar voor een leefbaar heden.

2019 was het jaar waarin de modale Belg zijn eerste woordjes Zweeds leerde: Skolstrejk för Klimatet. Geïnspireerd door Greta Thunberg, het koppige meisje met de twee vlechtjes, kwamen duizenden leerlingen op straat. Ze vragen niet langer vriendelijk om verandering, maar dwingen die af.

Colombia wordt ontbost, India kampt met watertekorten, de Filipijnen overstromen en Vanuatu verdwijnt.

De wereldwijde pandemie dreef de jongeren noodgedwongen van de straat, maar gewapend met een goede internetverbinding gingen ze een voor een door. Vandaag, 25 september, vindt er voor het eerst sinds lang opnieuw een betoging plaats, met extra aandacht voor de MAPA (most affected people and areas, meest getroffen mensen en gebieden).

Tijdens deze nieuwe golf van betogingen doen de Greta Thunbergs en Anuna De Wevers van deze wereld een stapje achteruit. Ze geven de microfoon door aan jonge activisten voor wie de omgeving vandaag al gevoelig verandert of zelfs verdwijnt.

Voor deze jongeren brengt klimaatverandering vandaag al meer dan een extra warme dag in de zomer. Colombia wordt bijvoorbeeld ontbost, India kampt met watertekorten, de Filipijnen overstromen en Vanuatu, een eilandengroep in Oceanië, verdwijnt.

In de Filipijnen: Mitzi Jonelle Tan

Wanneer ik Mitzi Jonelle Tan via Skype te pakken krijg, kraakt het geluid en hapert het beeld. ‘Er was een storm vandaag, ik denk dat die de internetverbinding verstoord heeft.’ Ze haalt haar schouders op. ‘De stormen worden hier steeds heviger, ook dat is een deel de klimaatcrisis.’

Mitzi is 22 jaar en woont in Manilla in de Filipijnen. Vorig jaar richtte ze de organisatie YACAP op, Youth Advocates for Climate Action Philippines, naar aanleiding van de wereldwijde klimaatbetogingen. Waar haar activisme vandaan komt? Simpel, zegt Mitzi: ze wordt elke dag geconfronteerd met de gevolgen van klimaatverandering.

© Angela De Castro

Mitzi Jonelle Tan

Tyfoons komen jaarlijks voor in de regio waar ze woont, en Mitzi zag ze heel haar leven aan kracht en frequentie winnen. ‘Ik herinner me een jeugd vol diners bij kaarslicht. Dat is minder romantisch dan het klinkt als je weet dat we door de tyfoons zonder elektriciteit zaten, en dat er een reële dreiging is dat er een boom op je huis valt.’ Pas toen Mitzi zich aan de universiteit verdiepte in de klimaatverandering begreep ze dat wat zij meemaakte als kind niet normaal was.

In 2017 kreeg ze de kans een gesprek te voeren met een belangrijke inheemse leider uit de Filipijnen. Hij vertelde hoe mensen in zijn gemeenschap werd verdrongen en vermoord, enkel en alleen omdat ze hun leefgebied probeerden te beschermen. Hij eindigde zijn betoog met: ‘We hebben geen keuze, we moeten vechten.’

De vanzelfsprekendheid van zijn woorden en het bijhorende monkellachje maakten dat Mitzi zelf de stap zette richting actie.

Al snel begint ze over haar eigen privileges. Hoewel de Filipijnen al jaren een trieste koploper zijn in het lijstje van ‘gevaarlijkste landen voor klimaatactivisten’ en Mitzi onlangs zelf illegaal werd vastgehouden na een betoging, denkt ze vooral aan anderen. ‘Het zijn de mensen die rechtstreeks afhankelijk zijn van het milieu, degenen die vertrouwen op de zee en het land om te voorzien in hun levensonderhoud, die de echte klappen moeten opvangen.’

Bij YACAP proberen jongeren vooral om contact te leggen met inheemse mensen en te luisteren naar hun ervaringen. ‘Zij vertellen hoe de oceanen opwarmen, hoe de migratieroutes van de vissen veranderen en wij geven hen de woorden om de gebeurtenissen te kaderen binnen een wereldwijd proces van klimaatverandering veroorzaakt door de mens. Wij spreken niet voor hen, we spreken met hen, onze kennis is complementair.’

Mensen een stem geven, luisteren naar hun grieven en leren van hun kennis. Dat zou de internationale gemeenschap ook moeten doen met de MAPA, zegt Mitzi. Voor haar is het een evidentie dat de landen en mensen die het meeste getroffen worden nauw betrokken moeten worden bij élk besluit rond klimaatactie: ‘Een man weet toch ook niet wat het is om menstruatiekrampen te hebben? Hoe kunnen mensen die niet weten wat het is om het klimaat voor je ogen te zien veranderen beslissen over onze toekomst?’

In India: Disha A Ravi

Net zoals Mitzi Jonelle Tan ondertekende ook de 22-jarige Disha A Ravi uit India het persbericht van Fridays For Future die het belang van de meest getroffen mensen en gebieden in de klimaatbeweging onderstreepte. Zij is medeoprichter van het Indiase hoofdstuk van Fridays for Future. ‘Mijn grootouders zijn boeren en hebben zwaar te lijden onder de watercrisis hier in India. Twee weken geleden zijn mijn straat en huis overstroomd, de verandering van ons klimaat is hier heel acuut.’

© Disha A Ravi

Disha A Ravi

Wanneer ik haar vraag hoe het komt dat zoveel vrouwen de drijvende kracht zijn achter de klimaatbewegingen lacht ze ondeugend: ‘Moet ik eerlijk zijn? Ik denk dat vrouwen gewoon slimmer zijn.’ Vrouwen worden natuurlijk ook harder geraakt door de crisis. ‘Als het water schaars wordt, zijn zij het die verder moeten wandelen, soms kilometers aan een stuk om toch maar voldoende water bijeen te krijgen.’ Disha biedt nog een verklaring: ‘Vrouwen hebben altijd moeten vechten voor hun plaats in een patriarchale samenleving. Protesteren is niet nieuw voor ons.’

'Witte mannen zullen beslissen over mijn lichaam en mijn toekomst?'

Het zijn niet enkel vrouwen in India die disproportioneel getroffen worden door het veranderende klimaat. Inheemse mensen of Adivasi (hoewel niet elk inheems Indiaas volk zichzelf zo omschrijft) dragen de lasten van het toenemend onttrekken van grondstoffen aan de aarde en van vervuiling. ‘Zij leven in zogenaamde ecosensitieve zones, veranderingen in het ecosysteem kunnen er drastische gevolgen hebben.’ Maar hun stem klinkt minder luid dan de stemmen van grote bedrijven die hun land louter bekijken als een bron van inkomsten. Een andere ongelijkheid speelt ook mee: ‘De volgende klimaattop zal geleid worden door a bunch of white men. Witte mannen zullen beslissen over mijn lichaam en mijn toekomst?’

Disha is erg kritisch over de kleine rol die de meest getroffen landen wordt toebedeeld op het internationale podium. ‘Als de wereld een huis is, dan zijn de kamers van de meest getroffen landen al volledig verwoest. In het Noorden zitten er gaten in de muren, maar een ramp kan er nog voorkomen worden. Wij praten niet meer over preventie, bij ons gaat het over herstel en overleven.’

Hoewel klimaatactivisme niet erg wijdverspreid is in India, haalden de jonge activisten er plots de nationale krantenkoppen. Tijdens de lockdown naar aanleiding van COVID-19 hadden de studenten een petitie rondgemaild om de nieuwe (laksere) wet rond milieueffectrapportage aan te klagen. De wet kwam er aanvankelijk om de milieuschade van grote infrastructuur- of mijnbouwprojecten te beoordelen, maar de aanpassing zou het moeilijk tot onmogelijk maken voor de lokale bevolking om protest aan te tekenen tegen dit soort projecten.

'De planeet zou er fantastisch aan toe zijn zonder ons, het zijn wij die niet zonder de planeet kunnen.'

‘In India er zijn slechts twee manieren om een activist te zijn. Ofwel word je compleet genegeerd, ofwel word je bestempeld als “terrorist” en “anti-nationalist”.’ Dat laatste is wat er gebeurde. De website van haar organisatie werd offline gehaald en de initiatiefnemers, waaronder Disha, werden beschuldigd onder de antiterrorismewet. Door massale steun van mensenrechtenorganisaties en veel media-aandacht lijkt het onwaarschijnlijk dat de initiatiefnemers daadwerkelijk veroordeeld zullen worden, maar een definitief vonnis laat nog op zich wachten.

‘Het was eng, heel eng. Maar misschien heeft het toch iets positiefs opgeleverd. Plots stond ons werk in de schijnwerpers. Klimaatactivisme wordt in India vaak als minder belangrijk aanzien dan activisme rond mensenrechten. Maar klimaatactivisme draait natuurlijk ook om mensenrechten. Wij vechten niet voor het voortbestaan van onze aarde hoor. De planeet zou er fantastisch aan toe zijn zonder ons, het zijn wij die niet zonder de planeet kunnen.’

In Colombia: Laura Veronica Muñoz en Juan Pablo Sierra

‘Wij zullen de klimaatbetoging vrijdag eerder kleinschalig houden en niet enkel omwille van COVID-19.’ Dat zegt Juan Pablo Sierra, een van de sterkhouders binnen Fridays for Future Colombia. ‘Eerder deze week stierven nog ongeveer tien mensen tijdens betogingen in de hoofdstad Bogotá, de repressie was bikkelhard.’

Laura Veronica Muñoz, stichtend lid van FFF Colombia en medeondertekenaar van het persbericht, vult aan: ‘Het zou onverantwoord zijn ten opzichte van onze leden om nu op te roepen tot grote demonstraties, we komen online samen met een kerngroep van de organisatie.’

Juan Pablo Sierra en Laura Veronica Muñoz

Verantwoordelijkheid en alle dilemma’s, vragen en twijfels die daarbij komen kijken komen nog vaak aan bod tijdens ons gesprek. ‘Het is niet altijd evident om actie te voeren in Colombia. Je moet vaak goed op je woorden letten. Kijk, het geweld dat we nu zien is intrinsiek verbonden met de verandering van ons klimaat. De klimaatcrisis creëert sociale problemen en verdiept de bestaande ongelijkheid.’

'De klimaatcrisis creëert sociale problemen en verdiept de bestaande ongelijkheid.'

Ze geven het voorbeeld van de zwarte gemeenschap aan de westkust van Colombia, aan de Pacifische Oceaan. Wat biodiversiteit betreft is de regio enorm rijk, maar de plaatselijke bevolking is geïsoleerd en arm. Toegang tot proper water en medische hulp zijn er schaars, de drugshandel en het bijhorend geweld gedijen er. De meerderheid van de moorden op klimaatactivisten gebeurt ook in die regio. Juan verduidelijkt: ‘We tonen mensen dat klimaatverandering meer is dan een warmere aarde. De klimaatverandering heeft ook invloed op geweld, racisme en andere sociaaleconomische problemen.’

Hun verantwoordelijksgevoel komt voort uit zelfkennis wat hun eigen privileges betreft: ‘Wij spreken Spaans en Engels, dat geeft ons toegang tot bepaalde internationale gesprekken en debatten. Maar een gebrek aan kennis van het Engels is een groot obstakel voor veel activisten uit de regio.’

Laura gaat hierop verder: ‘Wij worden soms gezien als dé vertegenwoordigers van Colombia, maar dat kunnen wij vanuit de hoofdstad natuurlijk niet zijn. Daarom is het zo van belang om verschillende stemmen aan bod te laten komen.’

In de laatste minuten van ons gesprek drukt Juan me nog het volgende op het hart: ‘Denk alsjeblieft niet dat je hier enkel drugshandel, geweld en ontbossing vindt. We hebben ook heel veel potentieel, een fantastische biodiversiteit, sterke instituten. Wij zien de mogelijkheden van onze land en net dat geeft ons hoop en kracht om door te gaan.’

In Vanuatu: Belyndar Rikimani

UTC +11: voor Belyndar Rikimani is het ochtend in Vanuatu, voor mij in België is het nacht. Ik praat met haar over de meest getroffen regio’s door klimaatverandering, over vrouw en activist zijn, over hoe het is om te leven op een eiland dat kan verdwijnen. ‘Mensen kampen hier met heel wat medische problemen en ook het huiselijk geweld neemt toe, beide zijn een rechtstreeks gevolg van de klimaatopwarming. Elke dag geconfronteerd worden met een natuurlijke ramp, dat eist een ongelofelijke psychologische tol, het leidt tot depressies en geweld. Het zijn ook hier vooral kinderen en vrouwen die de gevolgen dragen, maar het zijn ook de vrouwen die zich er het heftigst tegen verzetten.’

© Belyndar Rikimani

Belyndar Rikimani

Hoe ga je om met de wetenschap dat het land waarop je woont, waar je huis staat, kan verdwijnen? Het rapport van de de Intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering (IPCC) uit 2018 bevestigde dat een opwarming van 1,5 graden Celsius betekent dat de landen in de Pacifische Oceaan zullen verdwijnen, tenzij er ernstige inspanningen komen om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen.

'Opgeven is gewoon echt geen optie.'

‘Dichtbij Zuid-Malaita liggen de eilanden Walande en Fanalei. Ze staan op het punt opgeslokt te worden door de oceaan. Mensen worden nu verhuisd naar het hoofdeiland om een nieuw leven op te bouwen terwijl hen hun thuis en kostwinning wordt afgenomen. Dit is de realiteit waar mensen in deze regio elke dag mee te maken krijgen.’

Al die zaken leidden Belyndar ertoe haar stem te verheffen, als vrouw in een maatschappij gedomineerd door mannen, en als inwoner van Vanuatu in een wereld gedomineerd door het Noorden. Zij was een van de zeventwintig rechtenstudenten die in maart 2019 PISFCC (Pacific Island Students Fighting Climate Change, studenten van de Pacifische eilanden die klimaatverandering bestrijden) oprichtten. Hoe Belyndar Rikimani hoop houdt? ‘Opgeven is gewoon echt geen optie.’

Er waait een nieuwe wind door de klimaatbeweging, een warme zuidelijke wind. Dat de problemen én de veerkracht van de meest getroffen landen en diens inwoners erkend wordt, vinden al deze activisten een goede zaak, al zou het een evidentie moeten zijn. Voor hen is het niet genoeg om iemand uit pakweg Latijns-Amerika of de Pacific te laten spreken op een internationaal congres als triest voorbeeld van waar klimaatverandering ooit toe zou kunnen leiden in het Westen. Mitzi Jonelle Tan uit de Filipijnen verwoordt het als geen ander: ‘Wij zijn meer dan een triest verhaal, wij zijn strijders.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2770   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2770  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.