#YoSoyAmericaLatina

Kans is groot dat uw antwoord #JeSuisCharlie zal zijn. Als reactie op de aanslagen in Parijs begin dit jaar is de hashtag de hele wereld rondgegaan. Elk van die tweets pleit voor vrijheid van meningsuiting en gerechtigheid, twee democratische basiswaarden die niet altijd even goed nageleefd worden. In Frankrijk niet, in Tibet niet, in Latijns-Amerika evenmin. De #JeSuis-trend (in Spaanse #YoSoy- of #SomosTodos-vorm) is al langer populair op Latijns-Amerikaanse twitteraccounts. De hashtag staat voornamelijk voor het behoud van de persvrijheid, maar niet enkel daarom.

Watchdog RSF niet tevreden met Maduro en co.

Als je naar de website gaat van Reporters Sans Frontiéres (RSF), een monitor die instaat voor de wereldwijde controle op de persvrijheid, zie je meteen een pop-up verschijnen: ‘Wij zijn Charlie’. De aanslagen op de Charlie Hebdo-redactie in Parijs van 8 januari hebben indruk nagelaten op het internationale controleorgaan.

Vorige week is de World Press Freedom Index 2015, het jaarlijkse censuurraport van RSF, uitgekomen. Daaruit blijken onder meer de slechte scores van Ecuador (#108), Venezuela (#137), Mexico (#148) en Cuba (#169). Mexico en Cuba zijn er echter allebei met respectievelijk 4 en 1 plaatsen op vooruit gegaan, terwijl Ecuador en Venezuela net opvallen door hun sterke terugval. Ecuador stond vorig jaar nog op plaats 95 (13 plaatsen gezakt), terwijl Venezuela prijkte op plaats 116 (een daling van maar liefst 21 plaatsen). There’s something rotten in the state of Nicolás Maduro…

#concluVLADDO

Na de journalisten in eigen land hard aan te pakken, probeert Venezolaans president Maduro het nu ook in Colombia.

Venezolaans president Nicolás Maduro kwam het voorbije weekend nog in opspraak toen hij op zaterdag fel uithaalde naar een cartoon van de Colombiaan Vladimir – Vladdo – Marín, die vorige maand in het Colombiaans tijdschrift Semana verschenen was. ‘De tekening maakt deel uit van een haatcampagne’, aldus Maduro.

In zijn cartoon, die ‘Venezolaanse Re-evolutie’ gedoopt werd, stelde Vladdo zich kritisch op tegen het beleid van Maduro. Dat deed hij door het Venezolaans wapenschild in zijn tekening te vervormen tot een toonbeeld van schaarste – een niet geheel inaccurate beschrijving van de economische impasse waar Venezuela onder lijdt.

Op zondag reageerde Vladdo op zijn beurt dat Maduro ‘de inperkingen op de persvrijheid in Venezuela ook in Colombia wil doen gelden’. ‘President Maduro beweert dat er in eigen land geen kritiek op zijn beleid mag gegeven worden, en nu wil hij hetzelfde bereiken in het buitenland’, zegt de cartoonist.

Onder de hashtag #concluVLADDO, verwijzend naar het interview met Vladdo dat maandag op het programma Conclusiones van de Spaanstalige versie van CNN uitgezonden werd, laten zowel Venezolanen als Colombianen hun ongenoegen blijken. ‘Maduro zou zich beter zorgen maken om de echte problemen van Venezuela’, klinkt het. Anderen zijn van mening dat Vladdo te ver gegaan is: ‘Niet alle Colombianen denken zo over hun buurland.’

Solo un régimen de papel le tiene miedo a un lápiz. @NicolasMaduro @MashiRafael @CFKArgentina pic.twitter.com/O8JPDEH3eb

— Vladdo (@VLADDO) 17 februari 2015

Zelf kwam Vladdo scherp uit de hoek met een nieuwe cartoon. Via Twitter verspreidde hij de boodschap dat ‘enkel een “papieren regering” bang is van een potlood’. Daarmee bedoelt hij dat presidenten zoals Maduro de problemen van hun land niet in de ogen durven te kijken en daarom steevast op zoek gaan naar een afleidingsmanoeuvre, een soort ‘rookgordijn’, zoals Vladdo het noemt. Hierdoor meten ze zichzelf een slachtofferrol aan. ‘Maar door met de vinger te wijzen naar een karikatuur, gaan de reële problemen niet weg’, vindt Vladdo.

‘Het is niet de eerste keer dat soortgelijke cartoons de ronde doen’, vertelt Nederlands Venezuelawatcher Michel Spekkers aan MO*. ‘De commotie heeft louter te maken met de uitspraken van Maduro en de beperking van de vrijheid van meningsuiting in algemeen hier. Vorig jaar zijn er meerdere journalisten aangevallen op de mening die ze delen. Ze werden beboet of opgepakt en sommigen zijn zelfs gevlucht.’

#YoSoyRayma

Het is inderdaad niet nieuw dat Venezuela in opspraak komt omdat het de persvrijheid probeert te belemmeren. In september vorig jaar werd Rayma Suprani, huiscartoonist voor het Venezolaans dagblad El Universal, ontslagen na een karikatuur die tegen de schenen schopte van de regering omdat het de gebrekkige gezondheidszorg in de kijk zet.

Dat de cartoon ook nog eens refereerde naar wijlen Hugo Chávez, de illustere voorganger van president Nicolás Maduro, was allicht de druppel. De handtekening van de bezieler van de Bolivariaanse republiek toevoegen aan een kritische tekening die het beleid van de huidige president aan de kaak stelt? Dat doe je niet in Venezuela.

Hoy se me notifica mi despido de el Universal por esta caricatura y por mi postura incómoda ante la denuncia gráfica pic.twitter.com/JJZyMUWRdR

— rayma (@raymacaricatura) September 18, 2014

Rayma werkte negentien jaar lang voor El Universal voor ze ontslagen werd omwille van bovenstaande cartoon. De cartoonist is niet de enige die onder president Maduro gecensureerd werd. Sinds zijn aantreden zouden er al meer dan driehonderd journalisten ontslagen zijn in Venezuela. En nu probeert de president dus ook buiten de eigen staatsgrenzen invloed uit te oefenen.

#YoSoyBonil

In het Ecuador van Rafael Correa zijn cartoonisten niet veel beter af. Daar ligt Xavier Bonilla, beter bekend onder zijn artiestennaam Bonil, sinds januari 2014 onder vuur. De cartoonist werd op de vingers getikt omwille van een scherpe tekening over oppositiejournalist Fernando Villavicencio die de regering in diskrediet bracht. Hij zou hiermee de nieuwe Wet op de Communicatie overtreden. El Universo, de krant waarvoor Bonil tekent, werd beboet: het moest twee procent van zijn gemiddelde omzet van het laatste kwartaal betalen.

De Wet op de Communicatie is van kracht sinds 2013. Bonil was de eerste die de nieuwe regelgeving schendde, en heeft dat nu voor de tweede keer gedaan. El Universo riskeerde opnieuw een boete omwille van het publiceren van een cartoon over de (zwarte) ex-voetballer Agustín Delgado. President Correa omschrijft Bonil in de media als een ‘racist’.

Op vrijdag 13 februari werd Bonil berecht. De cartoonist komt er van af met een waarschuwing, de tweede op een jaar tijd dus. Eerder al had hij zich geëxcuseerd op Twitter. El Universo moet deze keer geen boete ophoesten, maar er werd wel een publieke verontschulding op de website geëist, die minstens zeven dagen lang op de homepage van de krant moet prijken.

Lenin Hurtado, de advocaat van Bonil, haalt scherp uit naar de beslissing van het beleid. Volgens Hurtado is de zaak ‘een heel slecht signaal voor binnen- en buitenland’. Ook  Freedom House, net als RSF een internationale controleorgaan, is niet opgezet met de aanpak van de Ecuadoraanse overheid: ‘President Correa wil de persvrijheid onder de knoet houden in zijn land. De dubbele censuur tegen Bonil hoort bij dat plan.’ De cartoonist van El Universo liet alleszins weten dat hij de beschuldigingen ‘absurd’ vindt, maar ‘niet verbaasd is’ door de sancties. ‘Ik blijf hoe dan ook tekenen’, aldus een strijdlustige Bonil.

#YoSoyNisman

Niet enkel omwille van persvrijheidsdebacles wordt de #YoSoy-hashtag gretig gehanteerd in Latijns-Amerika. Argentijnen gebruiken de uitdrukking om de gebrekkige justitie in hun land aan te klagen. Hun land staat sinds januari in rep en roer.

Op zondag 18 januari werd Alberto Nisman, de openbare aanklager die president Fernández de Kirchner voor de rechter wou slepen, dood teruggevonden in zijn appartement. Een dag later zou hij getuigen tegen een aantal spilfiguren in de regering, waaronder de president zelf. Toeval? Het Argentijnse volk dacht het niet. Zij kwamen massaal op straat om hun wantrouwen tegenover hun rechtssysteem te uiten.

A picture is worth a thousand words! #YoSoyNisman pic.twitter.com/Tia2oQriob

— Alexis Fernandez (@aferndzTV) 19 februari 2015

Het Zuid-Amerikaanse land is berucht omwille van zijn onopgeloste verdwijningen en gebrek aan gerechtigheid. ‘Dit is geen uitzondering’, vond Andrés Malamud, een Argentijns politicoloog die vreesde dat de lijvige zaak nu ook in de doofpot zou verdwijnen. Nisman liet Argentinië een dossier van 300 pagina’s na waarin hij zijn beschuldigingen tegen de regeringsleiders staaft, maar Malamud dacht dat het ophelderen van het verdachte overlijden van Nisman prioriteit zou worden. Die angst werd waarheid toen de zaak ontpopte tot een politiek kat- en muisspel en iedereen met de vinger wees naar iedereen.

Intussen heeft procureur Gerardo Pollicita de aanklacht overgenomen en hangt er de president alsnog een proces boven het hoofd. ‘Soms is het moeilijk’, gaf Fernández de Kirchner zondag toe. De dood van Nisman blijft tot op heden een (typisch Argentijns) mysterie.

#AyotzinapaSomosTodos

De meest gemediatiseerde verdwijningszaak van de afgelopen maanden, komt uit Mexico. Daar zijn er sinds eind september 43 studenten vermist. Officieel zijn de studenten dood. ‘Een flagrante leugen die de regering verspreidt om de zaak te sluiten’, zeggen Bernabe Abraham en Hilda Legideño, twee ouders die naar Europa afreisden om de zaak opnieuw onder de aandacht te brengen – exact het tegenovergestelde van wat de Mexicaanse overheid wil, dus. Abraham en Legideño geloven dat de regering zelf achter de verdwijning zit. Vreemd, dus, dat Mexico vier plaatsen gestegen is op de RSF-censuurindex.

In eigen land kunnen de ouders op veel solidariteit rekenen. ‘Andere Mexicanen begrijpen ons leed, want ook zij hebben kinderen’, legt Legideño uit. ‘Wij doen dit allemaal om onze kinderen terug te krijgen, maar we willen ook dat zoiets nooit meer voorvalt.’ Het is net zoals in Argentinië lang niet de eerste keer dat er op grote schaal personen verdwijnen. In het onderzoek naar Ayotzinapa alleen al zijn er een twintigtal massagraven gevonden. De meer dan honderd lichamen zijn niet geïdentificeerd, zoals dat de gewoonte is in Mexico.

29 Jose Eduardo #AyotzinapaSomosTodos #FueElEstado #FueraMurillo #DestitucionyJuicioEPN pic.twitter.com/W04NzJLEAj

— epigmenio ibarra (@epigmenioibarra) 11 februari 2015

De reis van Abraham en Legideño heeft zijn vruchten afgeworpen. Het VN-Committee voor Gedwongen Verdwijningen (CED) roept de Mexicaanse overheid op het matje en eist dat het opnieuw onderzoek voert naar de vermiste personen. Daarmee doelt het niet enkel op de 43 studenten uit Ayotzinapa, maar vraagt het ook aandacht voor de volgens Amnesty International meer dan 20.000 personen die het laatste decennium van de aardbodem verdwenen. Zo is het niet verwonderlijk dat iedereen Ayotzinapa is.