Ook al is ze intussen omgedoopt tot een supermarkt of hotel, de kerk blijft in ons midden

‘Hoezo, ik laat me ontdopen en dat maakt geen verschil voor de Kerk?’

CC0

‘En toch. Die verdomde kerkgebouwen blijven een zekere magie op me uitoefenen.’

Na de laatste homofobe uitspraken van het Vaticaan downloadde MO*journaliste Tine Danckaers prompt een kant-en-klare uittredingsaanvraag. Maar ze verslikte zich in haar thee toen ze vaststelde dat een zieltje meer of minder geen invloed heeft op de betoelaging van de Kerk. ‘Ik ontkerkelijkte op mijn elfde sneller dan Vlaanderen.’

‘Je fikst het in vijf minuten’, schreef een kennis op Facebook. Hij had zich laten ontdopen, nadat het Vaticaan botweg had laten weten zijn neus op te halen voor het inzegenen van homoseksuele relaties.

Mijn kennis — zelf getrouwd met een man — volgde daarmee andere Vlamingen die uit de Kerk stapten. ‘Ik had er al niets mee, maar nu heb ik het helemaal gehad met de Kerk’, zuchtte hij. Hij plaatste onder zijn bericht een link naar een website waar je een kant-en-klaar document kunt downloaden voor een uittredingsaanvraag.

Het document dat ik printte ligt nu al bijna twee weken op mijn bureau. Behalve dat ik er nog niet helemaal uit ben of ik me zal laten ontdopen, struikel ik over die ene zin. ‘Ik weet dat deze uittreding geen enkel gevolg heeft op vlak van de betoelaging van de Rooms-Katholieke Kerk door de overheid, maar wens toch uit te treden om op geen enkele wijze meer bij deze Kerk betrokken te worden.’

Zelfs uittreden heeft geen enkel gevolg voor de financiering van de Kerk in België? Hoe kan dat?

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

Spaghettigemeenschappen

Geloofsgemeenschappen en levensbeschouwingen in ons land krijgen subsidies pro rata van het aantal gelovigen en leden. Die telregel geldt althans voor Belgische moslims, vrijzinnigen en boeddhisten.

Voor katholieken geldt hij niet. Voor de katholieke eredienst is niet het aantal effectieve gelovigen van tel, maar wel het aantal inwoners van een parochie — ongeacht het geloof. Jawel, je leest dat goed.

Het contrast tussen een drukke Mechelse moskee op vrijdag en een karig gevulde Mechelse kerk op zondag is behoorlijk groot.

Die uitzondering gaat terug op afspraken van meer dan tweehonderd jaar geleden. Om helemaal precies te zijn: de eerste afspraken die de langdurige macht van de katholieke kerk vastlegden zijn tweehonderdtwintig jaar oud.

In 1801 sloten Napoleon, in naam van de Franse Republiek, en paus Pius VII een concordaat af. Daarmee erkende de Franse regering het katholicisme als de godsdienst van de grote meerderheid van Franse burgers. Bisschoppen en pastoors werden door de staat bezoldigd, bisdommen werden in parochies verdeeld.

Een eeuw later verwierp Frankrijk dat concordaat en voerde het de strikte scheiding van Kerk en staat in. België had die al bij zijn ontstaan in 1831 ingevoerd, maar behield toch bepaalde regels van het concordaat. Zo bleef de kerk, ook al is die intussen omgedoopt tot een supermarkt of hotel, nog altijd in ons midden.

In 2021, gebaseerd op eeuwenoude afspraken, behoor ik dus nog altijd tot een parochie. En dat terwijl mijn enige band met die parochie de goedkope cava is op de jaarlijkse spaghettidag.

Volle moskeeën, lege kerken

In mijn kindertijd had de kerk van ons dorp nog twee pastoors. We noemden hen ‘de ouwe’ en ‘de nieuwe’, ook al was die laatste in mijn herinnering even grijs en had hij evenveel rimpels als de eerste.

Later werden de pastoors vervangen door een halftijdse, Congolese pastoor. Nóg later, niet lang voor de dorpskerk een brouwerij werd, werd er nog maar één keer in de maand een mis voorgedragen.

Vergelijkbare scenario’s speelden zich in heel België af. Minder pastoors betekende ook dat de federale staat, die daar nog altijd voor bevoegd is, minder weddes moest uitbetalen. Maar gek genoeg maakte dat niet veel verschil uit voor het totaalbedrag dat de katholieke kerk opstreek.

Van de ongeveer 111,5 miljoen euro die de federale overheid in 2019 veil had voor levensbeschouwingen en erediensten, kregen de katholieken meer dan 87 miljoen euro. De georganiseerde vrijzinnigheid ontving ongeveer 19,2 miljoen euro, de islamitische geloofsgemeenschap — erkend sinds 1974 — moest het met 4,8 miljoen euro stellen.

De katholieken blijven dus het grootste deel van de koek krijgen. Ook al is onze samenleving enorm veranderd en verenigen drie moskeeën alleen in Mechelen en omstreken al samen tien- tot vijftienduizend mensen. Onder ons gezegd, het contrast tussen een drukke Mechelse moskee op vrijdag en een karig gevulde Mechelse kerk op zondag is behoorlijk groot.

Geloofsgemeenschappen kunnen net als vrijzinnige verenigingen een cruciale bijdrage leveren aan actief burgerschap.

Dat zien we ook weerspiegeld in een aantal cijfers. Zo daalde in ons land het aantal katholieke gelovigen die op een vastgelegde teldag de eucharistieviering bijwoonden in 2019 tot 238.298.

En wie dacht dat het aantal geboortedopen, eerder een katholieke traditie, een beter beeld zou geven, vergist zich. Volgens het jaarrapport 2019 van de katholieke kerk in België daalde tussen 2016 en 2018 ook dat aantal met 11,83 procent.

Als belastingplichtige Belg registreer ik nergens of ik katholiek, moslim, boeddhist of ongelovig ben. Na mijn plechtige communie — of de plechtige ontvangst van een Quartz-horloge, een nieuwe fiets en een zilverkleurige vulpen van Parker — vroeg niemand ooit nog naar mijn doopbeloften. Dat mijn twee dochters niet gedoopt zijn staat bij mijn weten nergens genoteerd. Bescherming van de persoonlijke levenssfeer, weet je wel.

Hoe wordt de levensbeschouwing van mijn dochters dan meegenomen in de statistieken? Er wordt immers wel degelijk gepeild naar het geloof van de Belg. Maar de cijfers variëren naargelang het onderzoeksbureau en de vraagstellingen.

Een voorbeeld: in 2015 telde de Eurobarometer meer dan de helft katholieken onder de Belgen. De European Social Survey kwam in 2018 dan weer uit bij 37,2 procent katholieken. Die verschillen golden uiteraard ook voor de cijfers over het aantal moslims en vrijzinnigen in ons land.

Onze kerken lopen nu al meer dan vijftig jaar leeg, dat is intussen bekend. Maar eigenlijk weet niemand hoeveel katholieke gelovigen er nu écht nog rondlopen in ons land. Hoe eenvoudig zou het zijn, mocht ik op mijn belastingbrief kunnen invullen met welke geloofsgemeenschap ik me verbind of dat ik een vrijzinnige ben.

Kerkspijbelen

Maar zelfs al zou ik mijn levensbeschouwing officieel kunnen aangeven, dan nog zou ik er goed over moeten nadenken of ik mijn doopbeloften behoud of ze in de vuilnisbak kieper.

Ik ben niet tegen geloofsgemeenschappen. Net als vrijzinnige verenigingen kunnen ze wel degelijk een cruciale bijdrage leveren aan actief burgerschap. Ik zie fantastische vrijwilligersinitiatieven ontstaan in kerkgemeenschappen en moskeeverenigingen. Denk maar aan het kerkasiel of de geldinzamelingen voor goede doelen in islamitische gemeenschappen.

Die verdomde kerkgebouwen blijven een zekere magie op me uitoefenen.

Dit is zeker ook geen oproep tot ontdoping, dat is de keuzevrijheid van elke mens. Maar net als mijn ontdoopte Facebookvriend heb ik niet zoveel met de Kerk.

Ik kom nochtans uit een zeer katholiek nest, waar de wekelijkse mis een verplichting was. In mijn herinnering waren mijn zussen, broers en ik de laatste kinderen in een lege kerk. Ik herinner me ook mijn angst om mee te verstenen met de paar kerkgangers die achteraan naar adem lagen te happen.

Ik ontkerkelijkte op mijn elfde sneller dan Vlaanderen, aangespoord tot kerkspijbelen door mijn zussen. Die kochten mijn zwijgen af met een pakje paprikachips in de jeugdclub waar ze me mee naartoe hadden getroond.

Ik trouwde niet, liet mijn kinderen niet dopen, las Het Hout van Jeroen Brouwers en begreep niet hoe zo’n machtig instituut weigerde schuld te bekennen. Ik kan me behoorlijk kwaad maken om die ongelijke machtsverdeling in het voordeel van een immens machtig homofoob, vrouwonvriendelijk en hypocriet instituut dat het vertikt de blik te verruimen.

En toch. Die verdomde kerkgebouwen blijven een zekere magie op me uitoefenen. Wat me erin aantrekt komt bovenop de schoonheid van hun historische erfgoed. Ik kom er doorgaans op de een of andere manier wat gezalfder buiten dan ik er binnenstapte. En ik zal vooral nooit vergeten hoeveel troost het me bood toen pastoor Jan, een doodgewone en warme mens, mijn allerliefste vader in zijn laatste momenten het laatste sacrament toediende.

Binnen het katholieke nest waarin ik opgroeide kreeg ik mee dat ‘ge beter uw mantel dan uw hart in twee snijdt’. Wat me doet twijfelen over dat uittreden is de angst dat ik net dat wat ik misschien wel het meest koester in mijn opvoeding symbolisch de rug toekeer. Ook zou ik het vreselijk vinden als ik met mijn uitschrijven mijn ouders en pastoor Jan zou schofferen.

Maar vooral, heeft het zin als er toch geen haan kraait naar mijn ontdoping?

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2770   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2770  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.