Er is draagvlak voor ontgroeien

De groei-economie ligt op ramkoers met het leven op aarde

System Change not Climate Change / Flickr (CC BY-SA 2.0)

er is draagvlak voor doortastend optreden om de klimaatverandering tegen te gaan. Een meerderheid van de Europeanen wil dat het milieu prioriteit krijgt zelfs als dit ten koste zou gaan van groei.

Veel mensen blijven inzetten op groei als deel van het economisch herstel na corona, schrijft MO*Ontwikkelaar Jonas Van der Slycken. Dat komt omdat de huidige economieën structureel afhankelijk zijn van groei. Maar volgens de “ontgroei”-beweging biedt deze crisis net kansen om de economie te herontwerpen. Houden de relanceplannen van Vlaanderen, België en de Europese Unie (EU) een wezenlijke systeemverandering in, of blijven we aanmodderen?

De coronapandemie leert dat samenlevingen deel uitmaken en afhankelijk zijn van het planetaire ecosysteem, waardoor we best rekening houden met onze ecologische impact. Menselijke activiteiten zoals onduurzame consumptie en het ontwrichten van ecosystemen zijn immers de onderliggende oorzaken die het risico op een pandemie doen toenemen.

Daar waar corona ons geleidelijk aan vertrouwd maakt met exponentiële groei, blijven we stekeblind voor exponentiële economische groei. Doordat groene groei niet mogelijk is, zal verdere groei de klimaat- en ecologische crisis alleen maar aanwakkeren. Aangezien het destructieve, kapitalistische groeisysteem door mensen is gecreëerd, kunnen we het – gelukkig – ook anders vormgeven door het groeiparadigma te ontgroeien.

Ontgroei?

Ontgroei wil welzijn stimuleren en ongelijkheid terugdringen.

De ontgroei-beweging wil op een democratische en herverdelende manier overproductie en overconsumptie van de rijksten beperken als middel om economieën te heroriënteren in de richting van de doelen: duurzaamheid, rechtvaardigheid en welzijn.

Ontgroei wil welzijn stimuleren en ongelijkheid terugdringen via een vierdagenwerkweek, baanzekerheid, een basisinkomen of universele basisdiensten zoals gratis onderwijs, gezondheidszorg, onderdak, voedsel en openbaar vervoer, een maximuminkomen, een maximumvermogen (waardoor bijvoorbeeld het woord miljardair voorgoed uit onze woordenschat verdwijnt) en een zorginkomen voor wie onbetaald werkt door te zorgen voor mens en planeet.

Aangezien er grote welzijns- en consumptieongelijkheden zijn en doordat de rijksten de grootste vervuilers zijn, wil de ontgroei-beweging ook doortastende duurzaamheidsmaatregelen om hun overconsumptie te verminderen zodat dit tegelijkertijd klimaat- en milieurechtvaardigheid ten goede komt.

Door de koolstofvoetafdruk van de rijkste 10% terug te brengen tot het EU-gemiddelde, zou ineens bijna een derde van de mondiale emissies verdwijnen.

Meer “draagvlak” dan je denkt

De uitdagingen van de 21e eeuw om de ongelijkheids- en klimaatcrisis te bezweren, zijn niet min. Om het risico op meer dan gevaarlijke klimaatverandering te beperken tot 2°C dienen emissies zo snel mogelijk te dalen; zo moeten ‘ontwikkelde landen’ jaarlijks hun uitstoot reduceren met minstens 10% zodat hun energiesysteem volledig koolstofvrij is tegen 2035 à 2040.

Het minder goede nieuws is dat de beleidsmakers het nog niet helemaal begrepen hebben dat ze gerust hun verantwoordelijkheid mogen nemen.

Het goede nieuws is dat er draagvlak is voor zo’n doortastend optreden. Ten eerste, een meerderheid van de Europeanen wil dat het milieu prioriteit krijgt zelfs als dit ten koste zou gaan van groei. Ten tweede, 70% van de Europeanen vindt dat de EU niet genoeg doet om klimaatverandering aan te pakken. Ten derde, een meerderheid van de Europeanen wil dat de EU al tegen 2030(!) klimaatneutraal is.

Het minder goede nieuws is dat de beleidsmakers het nog niet helemaal begrepen hebben dat ze gerust hun verantwoordelijkheid mogen nemen. De klimaatmarsen en spijbelende jeugd maakten dan wel de Europese Green Deal mogelijk die tegen 2050 met een rechtvaardige transitie van Europa het eerste klimaatneutrale continent moet maken, toch is deze deal onvoldoende in vergelijking met wat nodig is

Maar ze is in elk geval beter dan wat het geweest had kunnen zijn.

System Change not Climate Change / Flickr (CC BY-SA 2.0)

De keizer heeft geen kleren aan

Zowel Vlaanderen, België als Europa schieten schromelijk tekort. De voornaamste terugkerende pijnpunten zijn: (1) groei wordt niet losgelaten, (2) er is geen wezenlijk klimaatplan om fossiele industrieën te ontmantelen, (3) groene relance-investeringen komen bovenop bestaande fossiele investeringen, (4) armoede, ongelijkheid en onrechtvaardigheid worden onvoldoende aangepakt, en (5) er zijn te weinig plannen van de overheid om actief werk en baanzekerheid te creëren die vervuiling terugdringen en de gezondheid van mensen en ecosystemen herstellen.

Zou de Belgische regering überhaupt het ontgroei-scenario ‘Genoeg voor iedereen’ met kernuitstap en zonder gascentrales bekeken hebben?

Vlaanderen spant de kroon en is een klimaatvertrager die haar verantwoordelijkheid doorschuift, aangezien het weigert om de Europese Green Deal te onderschrijven. Ook al zijn deze Europese plannen om tegen 2030 de CO2-uitstoot met 55% te verlagen zelfs maar een ondergrens, in vergelijking met de rechtvaardige en kordate klimaatactie die nodig is. In Vlaanderen krijgen burgers vervuilende en fossiele projecten zoals Oosterweel en Ineos Project One te verteren, terwijl de open ruimte volgebouwd wordt.

De Belgische regering schippert voor de energievoorziening al een hele tijd tussen (een combinatie van) nieuwe fossiele gascentrales en een uitstel van de kernuitstap. Zou de Belgische regering überhaupt het ontgroei-scenario ‘Genoeg voor iedereen’ met kernuitstap en zonder gascentrales bekeken hebben? Een plan waarbij we fors minder energie verbruiken door massaal een isolatie- en renovatieprogramma uit te rollen waarbij geen enkel gezin in de kou blijft staan?

Ook salariswagens blijven bestaan onder Vivaldi. Ze worden in een groen jasje gestoken, terwijl we dit gunstregime beter zouden uitfaseren bijvoorbeeld door deze vergoeding in natura in te ruilen voor een kortere werkweek. Empirisch onderzoek toont alvast dat onder de begunstigden – veelal hoger opgeleide, veel verdienende, mannelijke werknemers – sommigen eerder beslissen om minder te werken wanneer ze een hogere vergoeding krijgen.

In België blijft ook een vermogensbelasting taboe, terwijl ze nochtans veel meer zou kunnen opbrengen dan voorstanders aannemen. Recent onderzoek van ecologische economen Arthur Apostel en Daniel O’Neill illustreerde immers dat een eenmalige vermogenstaks tussen de 5,9 en 43,1 miljard euro zou kunnen opbrengen.

Deze taks zou zo niet alleen meer dan de helft van de budgettaire coronakost uit 2020 kunnen financieren, maar de rijkste 1% zou er ook nauwelijks iets van voelen.

Groeifanaten die pleiten voor groei om de pensioenen, sociale zekerheid en de schuld betaalbaar te houden, laten de ecologische crisis gemakkelijkheidshalve buiten beschouwing.

Europa ziet de Green Deal als een nieuw groeiverhaal en liet haar lidstaten sinds de coronacrisis voor 42.8 miljard euro aan overheidssteun toekennen aan de reeds overgesubsidieerde en bijzonder vervuilende luchtvaartsector, terwijl programma’s voor frequente vliegers nog niet afgeschaft zijn.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Het Europese gemeenschappelijk landbouwbeleid met haar enorme budget moet dringend in overeenstemming gebracht worden met het klimaatakkoord van Parijs, de Green Deal, de Farm to Fork Strategy, de biodiversiteitsstrategie en de klimaatwet.

De Europese Centrale Bank (ECB) pompt miljarden in het instabiele financiële systeem en laat deze floreren, terwijl de echte economie in verval is en gewone Europeanen niet langer meekunnen en verarmen.

Dit monetaire beleid is overduidelijk geen monetaire rechtvaardigheid. De ECB is aan herbronnen toe om de euro eindelijk te democratiseren door bijvoorbeeld rechtstreeks geld op de rekening van Europese burgers te storten.

Werk aan de winkel

Enkele pionierende landen tonen dat het anders kan. Overheden in Nieuw-Zeeland, Schotland, IJsland, Wales en Finland zetten volop in op een economie waar menselijk en planetair welzijn centraal staan. Nieuw-Zeeland maakte zelfs een begroting op basis van menselijk welzijn in plaats van op groei. Waar wachten België en de EU of zelfs Vlaanderen op om deze alliantie te vervoegen?

Het is broodnodig om het bruto binnenlands product niet langer te gebruiken als welvaartskompas. Dit houdt in dat het duurzame ontwikkelingsdoel 8 van de VN (bevorder aanhoudende, inclusieve en duurzame economische groei) vervangen moet worden door alternatieve indicatoren zoals de Index voor Duurzame Economische Welvaart of het dashboard van de donuteconomie. Met verkeerde doelen en indicatoren is het immers moeilijk om goed samen te leven.

Groeifanaten die pleiten voor groei om de pensioenen, sociale zekerheid en de schuld betaalbaar te houden, laten de ecologische crisis gemakkelijkheidshalve buiten beschouwing. Helaas is ecologische ongeletterdheid geen geldig excuus om weg te kijken van het ontrafelende levensweb, noch om een herverdeling van middelen uit de weg te gaan.

De groei-economie ligt op ramkoers met het leven op aarde. Om een levensondersteunende planeet te waarborgen, kunnen we iedereen gebruiken om actie te ondernemen voor een economische systeemomslag zodat de economie zorgt voor mens en planeet.

Economische crisis of niet: het is nooit een slecht moment om de economie gezond te maken en op een eerlijke, sociaal rechtvaardige en ecologisch duurzame wijze te transformeren.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.