Toont India de weg uit de “tragedy of the commons”?

In maart erkende het Indiase hooggerechtshof van de noordelijke deelstaat Uttarakhand de Gangesrivier als een “levende entiteit” met eigen rechten en de status als rechtspersoon, zegt ontwikkelaar Jan Van de Poel. Maar hoewel het met de bescherming en het behoud van de natuur niet per se meteen de goede kant opgaat omdat de natuur rechten krijgt, doen we er goed aan de grenzen van het debat te verleggen, zonder er meteen alle heil van te verwachten.

  • © Gie Goris De vraag stelt zich of het toekennen van rechtspersoonlijkheid aan een rivier of een bos ook betere garanties biedt op bescherming en behoud van de natuurlijke rijkdom. © Gie Goris

Deze zomer viert India feest. Het zal 70 jaar geleden zijn dat de grootste democratie ter wereld haar onafhankelijkheid won op de Britse kolonisator. Met meer dan 1,2 miljard mensen in feestmodus levert dat bijzonder kleurrijke beelden op die middenin komkommertijd ook tot bij ons zullen raken.

Maar eerder dit jaar schreef India om een heel andere reden geschiedenis. In maart erkende het hooggerechtshof van de noordelijke deelstaat Uttarakhand de Gangesrivier als een “levende entiteit” met eigen rechten en de status als rechtspersoon. Dat betekent dat wanneer de rivier schade wordt berokkend — door vervuiling bijvoorbeeld – hij direct kan vertegenwoordigd worden in de rechtbank. Op die manier is het mogelijk om rechtstreeks een vergoeding te eisen voor ecologische schade. Niet langer via een omweg.

De Ganges is niet alleen de vuilste rivier in India, het is ook de heiligste. Het Indiase vonnis is dan ook sterk religieus geïnspireerd. De enorme vervuiling van de heilige rivier lijkt misschien paradoxaal, maar voor hindoes zijn de goden eeuwig en volmaakt, en dus ook de Ganges. Meer orthodoxe hindoes geloven dat de Ganges over zelfreinigende eigenschappen beschikt, wat niet meteen een motivatie is om ongehinderd lozen van afvalwater in de rivier aan banden te leggen.

Tegelijk kent de Indiase wet ook rechtspersoonlijkheid toe aan stenen godsbeelden. Als een goddelijke steen rechten heeft, dan moet dat voor goddelijk water niet anders zijn. Het idee om de Ganges rechtspersoonlijkheid te geven werd dan ook sterk gepromoot door een nieuwe coalitie van milieuactivisten en religieuze leiders.

Nieuw-Zeelandse mosterd

In de motivatie voor dat vonnis keek het Indiase hooggerechtshof ook over het muurtje. Enkele dagen voor de Indiase beslissing erkende het Nieuw- Zeelandse parlement de langste rivier van het land – de Whanganui – als rechtspersoon na een jarenlange strijd van de Maori’s. Ondertussen bepaalt ook de Ecuadoraanse grondwet dat ‘natuurgemeenschappen en ecosystemen het onvervreemdbare recht hebben te bestaan, te bloeien en zich te ontwikkelen binnen’. De natuur als rechtspersoon dus.

De vraag stelt zich of het toekennen van rechtspersoonlijkheid aan een rivier of een bos ook betere garanties biedt op bescherming en behoud van de natuurlijke rijkdom.

Meteen stelt zich de vraag of het toekennen van rechtspersoonlijkheid aan een rivier of een bos ook betere garanties biedt op bescherming en behoud van de natuurlijke rijkdom. Eigenlijk is de vraag of die juridische omwenteling ook een betere oplossing biedt voor de zogenaamde “tragedy of the commons”. Met dat eenvoudige gedachte-experiment wilde de negentiende-eeuwse econoom William Lloyd het droeve lot duidelijk maken dat elk publiek goed beschoren is als het aan z’n lot wordt overgelaten.

Volgt u even mee: twintig boeren laten elk vijf koeien grazen op de gemeenschappelijke weide. Die weide is net groot genoeg om 100 koeien te laten grazen zodat de melkopbrengst van de koeien constant blijft. Eén boer is wat ambitieuzer dan de andere en laat een zesde koe op de weide grazen. Zijn winst is groot want z’n melkopbrengst stijgt met één vijfde terwijl het verlies van de verminderde grasconsumptie wordt verdeeld over alle twintig boeren. De ambitie van die ene boer prikkelt de andere en ook zij willen meer winst en zetten elk een extra koe op de weide. Plots staan er 120 koeien op de weide. Het gevolg is overbegrazing en de melkproductie – en de winst – van elke boer stort in elkaar. De tragedie op de koeienweide kan je doortrekken naar alle publieke goederen waarvoor de toegang vrij is zoals lucht, water of open ruimte.

Volgens de gangbare economische theorie zijn er slechts twee manieren om die tragedie te voorkomen en een duurzaam evenwicht te bereiken: privatiseren door eigendomsrechten toe te kennen zodat elke boer verantwoordelijkheid draagt voor “zijn” stukje van de weide of de overheid laten tussenkomen met een belasting op de extra koeien of met “graasquota” voor boeren.

Derde weg

De Indiase oplossing wil een uitweg uit de tragedie zoeken door van de “common” – de weide in het verhaal – een juridische speler te maken. Op het eerst zicht is dat bizar want je kan je afvragen of die weide, of de “natuur”, zich wel zorgen kán maken over wat er met haar gebeurt. Is het niet de mens die waarde toekent aan de natuur, als economisch wingewest dan wel als ongerepte bron van schoonheid en het goede leven.

Het gaat de Nieuw-Zeelandse Maori’s in essentie over de erkenning van hun wereldvisie met een unieke kijk op de relatie tussen mens en omgeving binnen een moderne staat.

Tegelijkertijd zal het ook aan de mens zijn om de rechten van de graasweide of de rivier te verdedigen en een invulling te geven aan wat het gras of dat water eigenlijk wil. In Nieuw-Zeeland wordt dat overgelaten aan een “voogdijraad” met vertegenwoordigers van de overheid en de Maori’s. Het lijkt er dus op dat het juridisch statuut van de rivier in eerste instantie vooral een politieke en symbolische betekenis heeft. Ook de Nieuw-Zeelandse Maori’s geven aan dat ze niet meteen alle heil verwachten van de wet, maar dat hen in essentie gaat over de erkenning van hun wereldvisie met een unieke kijk op de relatie tussen mens en omgeving binnen een moderne staat.

Net zoals de Maoris’s doen we er goed aan de grenzen van het debat te verleggen, zonder er meteen alle heil van te verwachten. Het is niet omdat de natuur rechten krijgt, dat het met de bescherming en het behoud ervan meteen de goede kan opgaat. Hetzelfde geldt trouwens voor de mensenrechten. Die zijn goed omlijnd, universeel en onvervreemdbaar, maar dat kan niet verhinderen dat ze op heel wat plaatsen massaal met de voeten worden getreden.

Om publieke goederen en natuurlijke rijkdommen te beschermen kunnen we ook een derde weg bewandelen, tussen privatiseren en nationaliseren in. Elinor Ostrom, nobelprijswinnares economie, zette de “tragedy of the commons” weg als een mythe. Volgens haar zijn lokale gemeenschappen best in staat om gemeenschappelijke bronnen duurzaam te beheren zonder inmenging van markt of staat. Wederzijds vertrouwen en communicatie blijken de sleutel tot de ontwikkeling van lokale regelgeving over het gebruik van de gemeenschappelijke goederen, inclusief sancties voor de overtreders. Betekent dit dat lokaal zelfbeheer altijd beter werkt dan privatiseren of nationaliseren? Neen, maar het is een uitdagende piste zowel voor de oeverbewoners van de Ganges als Nieuw-Zeelandse Maori’s.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2789   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Policy and Advocacy Manager bij Eurodad

    Jan Van de Poel is Policy and Advocacy Manager bij het Europese ngo-netwerk Eurodad. Hij is er verantwoordelijk voor het beleidswerk rond effectieve ontwikkelingshulp.

Met de steun van

 2789  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.